Αλλού πάει ο κόσμος, αλλού εμείς. Τα ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη, έστω καθυστερημένα, σπεύδουν να αποτρέψουν μια καταβύθιση της Ευρώπης στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, να ανανεώσουν την παραγωγική βάση της για να μην συνθλιβεί ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα. Η ιδέα άσκησης κλαδικών πολιτικών, που ο νεοφιλελευθερισμός είχε παραπετάξει ως άχρηστη, επανακάμπτει, κερδίζει περίοπτη θέση, γίνεται εφαρμοσμένη πολιτική. Η ιδέα για ένα κράτος-στρατηγό, ικανό να ηγείται, να σχεδιάζει, να διευθύνει και να συνεργάζεται αποδοτικά με τον ιδιωτικό τομέα, ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη στη σύγχρονη εποχή, αναδεικνύεται σε κεντρική ιδέα διεθνώς.

Καθ’ ημάς, στρατηγός είναι το πελατειακό κράτος.

Σκαρώνει νομοσχέδια που εκχωρούν αιγιαλούς, δάση κι εκτάσεις natura, αποφασίζει ότι απαγορεύεται να γκρεμιστούν τα αυθαίρετα σε αιγιαλούς και δάση κι ότι «πρέπει» να χαριστεί ο ΕΝΦΙΑ 2023 για τα ακίνητα που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές το…2018! Είμαστε η μοναδική δυτική χώρα που δεν διαθέτει στεγαστική πολιτική. Που η κοινωνική πολιτική της αποστρέφεται τους νέους, εξαντλείται σε αυξήσεις συντάξεων κι επιδόματα της ύστατης ώρας σε συνταξιούχους -τη μεγαλύτερη κατηγορία ψηφοφόρων. Και που, αντί να στηρίζει τους ευάλωτους, μοιράζει οριζόντια τους περιορισμένους πόρους -ως εκλογικά επιδόματα. Το πελατειακό κράτος, που επανειλημμένα μας έχει οδηγήσει στα βράχια, κατευθύνει τις εξελίξεις.

Μήπως φταίνε οι εκλογές; Η αλήθεια είναι ότι το ερεθίζουν. Ήταν παρόν, όμως, και πριν.

Αυτό που σήμερα αποκαλείται «ανάπτυξη», επί της ουσίας είναι η ανάκτηση απωλειών στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) λόγω της πανδημίας και των παρενεργειών της, ανάκτηση που έγινε με άφθονη κρατική χρηματοδότηση -είναι οικονομική μεγέθυνση με κρατικά λεφτά. Στην προηγούμενη 10ετία -με την οποία γίνονται έωλες συγκρίσεις- διαχείριση της κρίσης σήμαινε αίμα και δάκρυα, φόροι, περικοπές δαπανών, μισθών, συντάξεων. Μετά το 2019 φαίνεται ότι πήγαμε στο άλλο άκρο, σημαίνει να πετάς λεφτά από το παράθυρο. Σε λίγα χρόνια μοιράστηκαν περίπου 65 δισ. -περισσότερα από όσα γλιτώσαμε με το κούρεμα του χρέους το 2012. Ο επί Γης παράδεισος των πελατειακών δικτύων. Μια μη πελατειακή διαχείριση θα είχε καλύτερα αποτελέσματα με μικρότερες δαπάνες.

Θα μείνει κάτι από αυτές; Θα έμενε αν, παράδειγμα, ένα μέρος είχε δαπανηθεί όχι για να στηριχτούν virtual επιχειρήσεις, αλλά οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτές και οι οικογένειές τους, σε μια γέφυρα μετάβασης προς νέες, βιώσιμες θέσεις εργασίας. Αυτό θα ήταν μια μεταρρύθμιση άξια λόγου. Η έγκαιρη απόδοση της δικαιοσύνης θα ήταν μια σπουδαία μεταρρύθμιση -αλλά η δικαιοσύνη παραμένει αγαθό για μάλλον πλούσιους ανθρώπους, αφού χρειάζονται χρήματα και αντοχές για να περιμένεις χρόνια και χρόνια μια απόφαση. Η παροχή ασφάλειας θα ήταν μια σπουδαία μεταρρύθμιση, αλλά κι αυτή παραμένει αγαθό μάλλον για πλούσιους ανθρώπους -η ΕΛΑΣ στέλνεται ανεκπαίδευτη στον πόλεμο (δείτε τί έγινε στο Ηράκλειο της Κρήτης!..) και η Greek Mafia δείχνει γιατί αυτός ο πόλεμος διεξάγεται με άνισους όρους. Η αποκατάσταση της διαφάνειας θα ήταν μια σπουδαία μεταρρύθμιση ή, έστω, αν μαθαίναμε γιατί η ΕΥΠ παρακολουθούσε τον Ανδρουλάκη -αλλά κι αυτό είναι δύσκολο…

Τι απομένει για αύριο;

Σήμερα, η χώρα μας βρίσκεται με μεγαλύτερο δημόσιο χρέος από τα προηγούμενα χρόνια, αγγίζει τα 400 δισ. ευρώ και ήδη πριν τις αυξήσεις των επιτοκίων η εξυπηρέτησή του μας κόστιζε πιο πολύ από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Με εξαγωγές που αυξάνονται μεν αλλά πολύ ταχύτερα αυξάνονται οι εισαγωγές, ώστε το εμπορικό έλλειμμα να διευρύνεται. Με επενδύσεις που αυξάνονται μεν αλλά παραμένουν κάτω από τις μισές πριν τη κρίση χρέους, στα τέλη της πρώτης 10ετίας του αιώνα, και σε αυτές κυριαρχούν οι μη παραγωγικές επενδύσεις. Και με ένα ιδιωτικό χρέος που πλέον ξεπερνά τα 256 δισ. ευρώ.

Μένει, λοιπόν, ο λογαριασμός. Η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να εξηγήσει τι συνέβη και αιφνιδίως, μόλις έγιναν οι εκλογές, έπαψαν να ανακαλύπτονται νέα δημοσιονομικά περιθώρια. Και ποιος θα τον πληρώσει.
(Ο Κώστας Καλλίτσης είναι δημοσιογράφος- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την "Καθημερινή" της Κυριακής)