Για μια ακόμα φορά η πολιτεία απέτυχε να προλάβει μία καταστροφική εξέλιξη και τρέχει πίσω από τα γεγονότα που την ξεπερνούν. Συνέβη τον Μάρτιο με την προδιαγεγραμμένη σύγκρουση των τραίνων στα Τέμπη, ακολούθησαν οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές του καλοκαιριού και κορυφώθηκε η αδυναμία πρόληψης με την πλημμύρα του Θεσσαλικού κάμπου. Πίσω από κάθε καταστροφή κρύβεται μια εγκληματική αμέλεια και η απουσία ενός έτοιμου σχεδίου για την αντιμετώπιση ενός έκτακτου περιστατικού.

Η ανεπάρκεια του Επιτελικού Κράτους σε όλα τα παραπάνω, που αναδείχθηκε με τον πλέον εμφατικό τρόπο στην περίπτωση της Θεσσαλίας, θέτει σοβαρές αμφιβολίες και για την υγειονομική διαχείριση στην περιοχή τις μέρες που ακολουθούν της καταστροφής.

Οι λοιμώξεις απειλούν τον πληθυσμό της Θεσσαλίας. Η μόλυνση των υδάτων με χημικές ουσίες (καύσιμα, λιπάσματα, φυτοφάρμακα), νεκρά ζώα και λύματα υπονόμων είναι μια υγειονομική απειλή που θα μπορούσε να στοιχίσει ζωές στο άμεσο μέλλον. Ο κίνδυνος ηπατίτιδας Α, τύφου και άλλων ζωονόσων είναι άμεσος. Η καταγραφή των κρουσμάτων δεν αρκεί. Απαιτείται άμεση δράση από χθες για να ελαχιστοποιήσουμε τις συνέπειες.

Υπάρχει άμεση ανάγκη να απομακρυνθούν τα νεκρά ζώα και να προστατευθεί από περαιτέρω επιβάρυνση ο υδροφόρος ορίζοντας. Οι προσπάθειες μέχρι σήμερα έχουν εξαντληθεί σε μια περιφορά ευθυνών από τους ίδιους τους πληγέντες (θάψτε τα ζώα σας, που είναι λάθος οδηγία) στις αρχές της περιφέρειας και μετά στις δημοτικές αρχές. Η απουσία τοπικής και κεντρικής ομάδας συντονισμού είναι εμφανής και τρομακτική. Η τηλεδικτυακή σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό έλαβε χώρα μόλις στις 14 Σεπτεμβρίου, μια εβδομάδα μετά την καταστροφή. Η επέμβαση του στρατού και η επίταξη της αυτοδιοίκησης (αν υφίσταται) κινείται αργά και αναποφάσιστα. Ο ΕΟΔΥ, ως ο κατεξοχήν επιτελικός και επιχειρησιακός βραχίονας δημόσιας υγείας που θα έπρεπε να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο παραμένει περιφερειακός με ασαφή ρόλο. Η καταγραφή των συνεπειών δεν αρκεί. Χρειάζεται σχέδιο άμεσης παρέμβασης το οποίο θα έπρεπε να ήταν γνωστό από πριν.

Οι επιχειρούντες στην περιοχή θα χρειαστούν μέσα ατομικής προστασίας (στολές, γάντια, απολυμαντικά) και εκπαίδευση για την ασφαλή μεταφορά των ζώων και την προστασία του πληθυσμού. Ενημέρωση και εκπαίδευση του πληθυσμού και των εργαζομένων σε υπηρεσίες καθαριότητας προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος διασποράς επιδημικών εξάρσεων που σχετίζονται με την υγιεινή και τη δημόσια υγεία δεν έχει δρομολογηθεί.

Δεν έχουν ληφθεί αυξημένα μέτρα πρόληψης, αλλά και επιδημιολογικής επιτήρησης, στους χώρους φιλοξενίας (δομές και κέντρα φιλοξενίας, καταυλισμοί κ.α.) των πληγέντων απέναντι στον κίνδυνο του covid ή άλλων μεταδοτικών νοσημάτων. Ο εμβολιασμός του πληθυσμού για ηπατίτιδα και τύφο δεν μπορεί να αρχίσει αφού εκδηλωθούν τα νοσήματα: θα είναι αναποτελεσματικός.

Όλα μας οδηγούν σε ένα αμείλικτο ερώτημα. Είναι ρεαλιστική η αντιμετώπιση της κρίσης και η πρόληψη των επιδημιολογικών συνεπειών με τους κατοίκους (ακόμα και αν έχουν ανέπαφα σπίτια) να παραμένουν στις πλημμυρισμένες περιοχές; Νομίζω είναι η ώρα να σκεφτούμε σοβαρά ένα σχέδιο προσωρινής απομάκρυνσης από τις πιο επικίνδυνες περιοχές μέχρι να αποκατασταθεί μία επιδημιολογική ασφάλεια. Κάποια από χρήματα που θα διατεθούν στις αποζημιώσεις μπορεί να έχουν πολλαπλάσια απόδοση στη φιλοξενία των κατοίκων σε ασφαλή καταλύματα αστικών κέντρων.

Τέλος (αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια τέτοια λέξη) είναι το αποψιλωμένο ΕΣΥ έτοιμο να καλύψει τις υγειονομικές ανάγκες αυτών που θα νοσήσουν;

Από την πανδημία του COVID θα έπρεπε να έχουμε συνειδητοποιήσει ( το φωνάξαμε και τότε) ότι χρειάζονται σχέδια και ασκήσεις ετοιμότητας για πιθανά σενάρια καταστροφών. Ακόμα δεν έχουμε δυστυχώς κανένα. Ήρθε η ώρα να καταλάβουμε ότι η πρόληψη είναι όχι μόνο φθηνότερη αλλά και η μόνη αποτελεσματική λύση σε σύγκριση με την θεραπευτική παρέμβαση μετά την εκδήλωση μιας κρίσης.

(Ο ‘Οθων Ηλιόπουλος είναι Αν. Καθηγητής Ογκολογίας Harvard Medical School, Βουλευτής Επικρατείας ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ)