Χιλιάδες πολίτες παράγουν πλέον τη δική τους ενέργεια, είτε ατομικά, είτε συλλογικά μέσω Ενεργειακών Κοινοτήτων. Σίγουρα υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν ακόμα αλλά το πρώτο βήμα στην πλευρά της παραγωγής από τοπικές κοινωνίες έχει γίνει. Πρέπει πλέον να γίνει το πρώτο βήμα και στην πλευρά της ευέλικτης ζήτησης.

Σε αντίθεση με τις θερμικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, η ευέλικτη ρύθμιση μονάδων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) δεν είναι εφικτή καθώς βασίζονται σε εξωτερικούς παράγοντες (κυρίως ήλιο και άνεμο). Η αναζήτηση λοιπόν ευελιξίας περνάει σταδιακά στη πλευρά της ζήτησης.

Εκτός από την αποθήκευση, η ευέλικτη κατανάλωση - ώστε αυτή να προσαρμόζεται στην παραγωγή από ΑΠΕ – είναι κάτι στο οποίο μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά οι Ενεργειακές Κοινότητες. Παράδειγμα αποτελεί η χρονική μετάθεση της κατανάλωσης σε ώρες που οι ΑΠΕ κυριαρχούν στο ενεργειακό μείγμα. Κάτι τέτοιο είναι εφικτό μέσω της έξυπνης διαχείρισης συσκευών (πλυντηρίων, αντλιών θερμότητας, κλιματιστικών κλπ), της συμπεριφορικής αλλαγής και της εξοικονόμησης ενέργειας. Όταν αυτά γίνονται συλλογικά μέσω Ενεργειακών Κοινοτήτων το διαχειριστικό κόστος μειώνεται και τα οφέλη πολλαπλασιάζονται, συμπεριλαμβάνοντας: Μείωση της εξάρτησης από κοστοβόρες και περιβαλλοντικά επιβλαβείς μονάδες ορυκτών καυσίμων για την εξισορρόπηση παραγωγής-ζήτησης. Αποφυγή του φαινομένου του κανιβαλισμού των τιμών ενέργειας από ΑΠΕ και των περικοπών της παραγωγής τους όταν αυτή είναι πλεονασματική και δεν μπορεί να απορροφηθεί. Μείωση των τιμών χονδρικής. Μείωση της ανάγκης για πανάκριβες αναβαθμίσεις του δικτύου και απελευθέρωση ηλεκτρικού χώρου για εγκατάσταση νέων ΑΠΕ. Άμεση συμμετοχή και ευαισθητοποίηση των πολιτών σε όλο τον κύκλο παραγωγής-κατανάλωσης. Οικονομική αποζημίωση για την παροχή ευελιξίας.

Η κινητοποίηση των πολιτών αποκλειστικά μέσω μηχανισμών της αγοράς εκτιμάται ότι θα είναι μερικώς αποτελεσματική. Τόσο μέχρι να ολοκληρωθεί η ψηφιοποίηση του ηλεκτρικού συστήματος, η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών και η θέσπιση οικονομικών κινήτρων αλλά και μετά, μιας και τα οικονομικά κίνητρα ενδεχομένως να αποδειχθούν αρκετά μικρά για την πλειονότητα των καταναλωτών. Προτείνεται λοιπόν η ταυτόχρονη ενεργοποίηση τους μέσω Ενεργειακών Κοινοτήτων. Μέσα στις Ενεργειακές Κοινότητες τα μέλη αναπτύσσουν σχέσεις που ξεπερνούν αυτές του πελάτη-παρόχου υπηρεσιών μιας και η Ενεργειακή Κοινότητα ανήκει στα ίδια τα μέλη και υπάρχει για να ικανοποιεί τις ανάγκες τους. Επιπλέον, στην Ενεργειακή Κοινότητα τα κίνητρα δεν είναι μόνο οικονομικά καθώς πάνω από όλα αποτελεί μια κοινότητα ατόμων τα οποία ενεργοποιούνται από μια ευρεία γκάμα ερεθισμάτων - ένα μόνο τμήμα της οποίας περιλαμβάνει αμιγώς οικονομικά ερεθίσματα.

Κάποιες Ενεργειακές Κοινότητες έχουν ήδη αρχίσει να δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό και η εμπειρία τους μας δείχνει ότι η συλλογική αξιοποίηση του δυναμικού ευελιξίας νοικοκυριών και τοπικών επιχειρήσεων μόνο οφέλη μπορεί να έχει για την προώθηση μοντέλων Απόκρισης Ζήτησης (Demand Response), net-billing και άλλων. Οι Ενεργειακές Κοινότητες μόνες τους ή σε συνεργασία με προμηθευτές ενέργειας και ΦΟΣΕ Απόκρισης Ζήτησης (Demand Response Aggregators) μπορούν να συμβάλλουν ώστε να κάνουμε το επόμενο μεγάλο βήμα: Να προσαρμόσουμε τη ζήτηση στην παραγωγή καθαρής ενέργειας αντί να προσαρμόζεται η παραγωγή στη ζήτηση με τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Και μάλιστα το βήμα αυτό να γίνει με δημοκρατικό και δίκαιο τρόπο χωρίς να μείνει κανένας και καμία πίσω.

Ο Δημήτρης Κιτσικόπουλος είναι υποψήφιος διδάκτορας (Τ.Μ.Χ.Α./Α.Π.Θ.) και μέλος της Οργάνωσης ΗΛΕΚΤΡΑ energy η οποία προωθεί από το 2016 τη μετάβαση σε ένα δημοκρατικό ενεργειακό σύστημα.