Σε συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στις 31 Ιουλίου στο ένθετο στα "ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ", ο Κωστής Μουσουρούλης, Πρόεδρος της Συντονισιτικής Επιτροπής του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, αναφέρθηκε καταρχήν στο γεγονός ότι η Ελλάδα, πρώτη μεταξύ των κρατών μελών, είναι έτοιμη να υποβάλει το μεγαλύτερο σχέδιο οικονομικού μετασχηματισμού και τοπικής ανάπτυξης στη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Οι εκταμιεύσεις για το πρώτο ελληνικό Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης 2021-2027 και τα Εδαφικά Σχέδια για τρεις περιοχές, τη Δυτική Μακεδονία, τον Δήμο Μεγαλόπολης, τα Νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη, θα αρχίσουν αμέσως μετά την έγκριση του Προγράμματος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ενεργοποίηση των νέων δομών διαχείρισης και υλοποίησης.
Ακολουθεί όλη η συνέντευξη.
Πώς προχωρά το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και πότε εκτιμάτε ότι θα υπάρξουν οι πρώτες δαπάνες έργων από το πρόγραμμα;
Το 2021 είναι μια χρονιά ορόσημο για το μεγαλύτερο σχέδιο οικονομικού μετασχηματισμού και τοπικής ανάπτυξης στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Έχουμε κινηθεί μεθοδικά και ταχύτατα, σε σχέση με άλλα κράτη-μέλη, ώστε να αξιοποιήσουμε στο μέγιστο βαθμό και τους τρεις πυλώνες του ευρωπαϊκού Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης για τις εξαρτημένες από τον άνθρακα περιοχές: τις μη επιστρεπτέες ενισχύσεις, την κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας InvestEU και τα δανειακά κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Πριν καν συμπληρωθεί ένας μήνας από τη θέσπιση του νέου Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο ενεργοποιεί τον πρώτο πυλώνα του Μηχανισμού, είμαστε έτοιμοι να υποβάλουμε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το πρώτο ελληνικό Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης 2021-2027 και τα Εδαφικά Σχέδια για τρεις περιοχές: τη Δυτική Μακεδονία, τον Δήμο Μεγαλόπολης, τα Νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Οι εκταμιεύσεις θα αρχίσουν αμέσως μετά την έγκριση του Προγράμματος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ενεργοποίηση των νέων δομών διαχείρισης και υλοποίησης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη εγκρίνει την παροχή πρόσθετων κρατικών ενισχύσεων για την στήριξη ιδιωτικών επενδύσεις στις περιοχές αυτές, κατά 15%-25% σε σχέση με τα επιτρεπόμενα σήμερα ποσοστά, ενώ την προηγούμενη εβδομάδα ενέκρινε και το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης το οποίο θα χρηματοδοτήσει με 300 εκατ. ευρώ τις αποκαταστάσεις εδαφών στα πεδία εξόρυξης λιγνίτη. Η επιτάχυνση των σχετικών εργασιών είναι κρίσιμη προκειμένου τα εδάφη να οργανωθούν κατάλληλα για να υποδεχθούν νέες οικονομικές δραστηριότητες.
Τέλος, πριν ακόμα ολοκληρωθεί η νομοθέτηση του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, στις 24 Ιουνίου υπογράψαμε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία αναλαμβάνει αποφασιστικό ρόλο ως βασικός εταίρος χρηματοδότησης και τεχνικής υποστήριξης ευρύτερων αναπτυξιακών έργων στρατηγικού χαρακτήρα για την επίτευξη των στόχων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης. Η δανειοδότηση των έργων αυτών από τον τρίτο πυλώνα του Μηχανισμού, θα συνοδεύεται και από μη επιστρεπτέες επιχορηγήσεις απευθείας από τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυξάνοντας περαιτέρω τους δημόσιους πόρους που έχουν ήδη εξασφαλιστεί τόσο από το ΕΣΠΑ, όσο και από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Γιατί κρίθηκε απαραίτητο να αποτελέσει ξεχωριστό πρόγραμμα στο νέο ΕΣΠΑ; Και επιπλέον ποιες είναι διαφορές του με το ειδικό Μεταβατικό Πρόγραμμα 2020-2023;
Η δυνατότητα κατάρτισης ενός διακριτού Προγράμματος Δίκαιης Μετάβασης για την προγραμματική περίοδο 2021-2027, παρέχεται από το κανονιστικό πλαίσιο του Μηχανισμού. Η αρμόδια Κυβερνητική Επιτροπή αποφάσισε την αξιοποίηση της δυνατότητας αυτής προκειμένου να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της διαχείρισης των πόρων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, να διασφαλιστεί η αποτελεσματική υλοποίηση των υποκείμενων Εδαφικών Σχεδίων και να αναπτυχθούν οι αναγκαίες συνέργειες με τα λοιπά Προγράμματα του ΕΣΠΑ. Η δημιουργία από την «Εγνατία Οδός ΑΕ» ενός εξειδικευμένου φορέα υλοποίησης έργων στις περιοχές σε μετάβαση, θα συμβάλει καθοριστικά προς αυτή την κατεύθυνση.
Το Ειδικό Μεταβατικό Πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ 2014-2020 και από το Πράσινο Ταμείο και καλύπτει το χρονικό διάστημα μέχρι την ενεργοποίηση της επόμενης Προγραμματικής Περιόδου. Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει έργα προτεραιότητας, όπως η ενίσχυση των υποδομών τηλεθέρμανσης και η διείσδυση του φυσικού αερίου στους ενεργειακούς δήμους. Ορισμένα από τα προβλεπόμενα έργα είτε έχουν ξεκινήσει, όπως π.χ. η κατασκευή δικτύων φυσικού αερίου στην Μεγαλόπολη, είτε έχουν δημοπρατηθεί, όπως οι υποδομές τηλεθέρμανσης στην Πτολεμαΐδα. Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης δράσεις ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής και της απασχόλησης με δικαιούχο τον ΟΑΕΔ, επενδυτικά κίνητρα με δικαιούχο τον ΕΦΕΠΑΕ, έργα κυκλικής οικονομίας κ.λπ/
Επίσης γιατί χρειάστηκε να συμπεριληφθούν οι νησιωτικές περιοχές στις περιοχές δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης;
Τα νησιά που ηλεκτροδοτούνται κυρίως από αυτόνομους σταθμούς με καύσιμο το μαζούτ ή το ντίζελ εντάχθηκαν στο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Κανονισμού. Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη, ιδιαίτερα για τους κατοίκους των νησιών, που αντιμετωπίζουν προκλήσεις, όπως το προσφυγικό, η παράνομη μετανάστευση, η προσβασιμότητα. Ομαδοποιώντας τα νησιά με βάση την προοπτική ηλεκτρικής διασύνδεσής τους, τις δημογραφικές τάσεις και την τουριστική κίνηση, εστιάζουμε στην πράσινη ενέργεια, στην κυκλική οικονομία, στις μεταφορές, στην ηλεκτροκίνηση, στις ολοκληρωμένες εδαφικές επενδύσεις κ.ά. Να υπογραμμίσω ότι οι νησιωτικές περιοχές, ως περιοχές σε μετάβαση, θα επωφεληθούν και αυτές από τα αυξημένα ποσοστά ενίσχυσης που εξασφαλίστηκαν και, μάλιστα, ανεξάρτητα από την πηγή χρηματοδότησης των επενδύσεων, δηλαδή το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το ΕΣΠΑ, τον Αναπτυξιακό Νόμο, προκειμένου, αξιοποιώντας τα φυσικά και πολιτιστικά τους πλεονεκτήματα, να διαφοροποιηθούν ώστε να μην εξαρτώνται, σχεδόν αποκλειστικά, από τον τουρισμό και την αγορά ακινήτων.
Ποιοι είναι οι χρηματοδοτικοί πόροι τους προγράμματος ΔΑΜ και τι ύψους πόρους εκτιμάται ότι θα κινητοποιήσουν. Νομίζετε ότι οι διαθέσιμοι πόροι είναι ικανοί για να διατηρήσουν ή και να αυξήσουν το επίπεδο ανάπτυξης των περιοχών τις οποίες αφορά το πρόγραμμα;
Η οικονομική διαφοροποίηση των περιοχών σε μετάβαση, δηλαδή της Δυτικής Μακεδονίας, του Δήμου Μεγαλόπολης, των Νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης, πρόκειται να υποστηριχθεί από πόρους του Προγράμματος Δίκαιης Μετάβασης ύψους 1,6 δισ. ευρώ. Όπως προανέφερα, από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης εξασφαλίστηκαν επιπλέον 300 εκατομμύρια ευρώ για τις αποκαταστάσεις εδαφών στα πεδία εξόρυξης λιγνίτη, ενώ τα δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα μοχλεύσουν επενδυτικούς πόρους οι οποίοι μπορούν να φθάσουν τα 2 δισ. ευρώ. Τέλος, τα κίνητρα, που εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και θα χρηματοδοτηθούν από το Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης αναμένεται να κινητοποιήσουν πρόσθετα ιδιωτικά κεφάλαια άνω του 1,8 δισ. ευρώ. Εάν συνυπολογίσουμε και τα ιδιωτικά κεφάλαια που μπορούν να κινητοποιηθούν στο πλαίσιο του InvestEU το συνολικό πακέτο μπορεί να υπερβεί τα 6,8 δισ. ευρώ. Ο πρότυπος σχεδιασμός, οι εξασφαλισμένες χρηματοδοτήσεις και οι νέοι μηχανισμοί εφαρμογής, συνθέτουν ένα ισχυρό ασφαλιστήριο συμβόλαιο ώστε η μετάβαση να είναι και δίκαιη και αναπτυξιακή.
Ποιες εμβληματικές επενδύσεις θα προωθηθούν με στόχο, αφενός μεν την κάλυψη των αναγκών σε ενέργεια, αφετέρου δε στην διατήρηση (ή και αύξηση) της απασχόλησης;
Οι μελέτες τις οποίες εκπονήσαμε σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Κανονισμού για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης αλλά και το επενδυτικό ενδιαφέρον που έχουμε καταγράψει στο πλαίσιο σχετικής πρόσκλησης υποβολής προτάσεων, συγκροτούν ένα ισχυρότατο «οικοσύστημα» επενδύσεων στους τομείς της καθαρής ενέργειας, της επιχειρηματικής γεωργίας, του βιώσιμου τουρισμού, της βιομηχανίας, της τεχνολογίας και της εκπαίδευσης που θα αυξήσουν την απασχόληση χωρίς τον κίνδυνο εξάρτησης από έναν και μόνο παραγωγικό κλάδο.
Με βάση τις αναπτυξιακές ανάγκες και τους στόχους μετάβασης κάθε περιοχής, καταλήξαμε σε έναν πρώτο κατάλογο εμβληματικών έργων τα οποία θα συμβάλλουν σημαντικά τόσο στην αναδιάρθρωση του παραγωγικού μοντέλου, όσο και στην αύξηση της απασχόλησης, όπως π.χ. η Ζώνη Καινοτομίας στον άξονα Κοζάνης-Πτολεμαΐδας-Αμυνταίου, ο Κόμβος Καινοτομίας για το Υδρογόνο, η Αποθήκευση Ενέργειας, , το επιχειρηματικό και εμπορευματικό πάρκο του Δήμου Μεγαλόπολης, η ενεργειακή αναβάθμιση των εκπαιδευτικών υποδομών του ΟΑΕΔ, η προσαρμογή των προγραμμάτων κατάρτισης σε νέα «πράσινα» επαγγέλματα κ. ά.
Όσον αφορά τις παραγωγικές επενδύσεις, στο πλαίσιο της πρόσκλησης που προανέφερα, έχουν κατατεθεί στην ειδική τεχνική επιτροπή μη δεσμευτικές προτάσεις για επενδύσεις αποθήκευσης ενέργειας, παραγωγής κυψελών υδρογόνου αλλά και λογισμικού, μεταλλουργίας, κυκλικής οικονομίας, υδροπονικές μονάδες κ.λπ.
Στο πλαίσιο αυτό, με τις περιοχές σε μετάβαση να βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο του επενδυτικού ενδιαφέροντος, ανατέθηκε στην Entreprise Greece η προσέλκυση, η οργανωμένη υποδοχή και η ενημέρωση των ενδιαφερόμενων επενδυτών.
