Καθώς οι χώρες της Δύσης - ιδίως στην Ευρώπη - σαρώνουν τον ορίζοντα για εναλλακτικές οδούς μέσω των οποίων θα εισάγουν εισαγωγές από την Ανατολή, το Καζακστάν αναδεικνύεται σε σημαντικό παίκτη.
Όταν τα αγαθά αποστέλλονται προς τα δυτικά από την Κίνα, το κάνουν όλο και περισσότερο κατά μήκος της Δια-Κασπιακής Διεθνούς Διαδρομής Μεταφορών, ή του Μέσου Διαδρόμου, όπως είναι επίσης γνωστός. Η διαδρομή περιλαμβάνει επίσης τη διέλευση από την Κασπία Θάλασσα, τη φόρτωση εμπορευμάτων σε τρένα και φορτηγά στο Αζερμπαϊτζάν και την αποστολή τους προς τη Γεωργία και την Τουρκία.
Τους πρώτους εννέα μήνες του 2022, ο όγκος των εμπορευμάτων που διακινούνται κατά μήκος του Μέσου Διαδρόμου σχεδόν τριπλασιάστηκε σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2021. Το Καζακστάν οκταπλασίασε την ποσότητα των δικών του εξαγωγών κατά μήκος αυτής της διαδρομής, σύμφωνα με την ένωση της Δια-Κασπιακής Διεθνούς Διαδρομής Μεταφορών, ήTITR.
Οι αρχές στην Αστάνα ελπίζουν ότι η τάση αυτή θα διατηρηθεί.
«Εν μέσω της αναδιαμόρφωσης των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, ο ρόλος της Κασπίας έχει αυξηθεί δραματικά», δήλωσε ο πρόεδρος Κασίμ Τοκάγιεφ σε προεκλογική συγκέντρωση στις 7 Νοεμβρίου. «Δεδομένης της τρέχουσας κατάστασης στις παγκόσμιες αγορές, η περαιτέρω ανάπτυξη της διακασπιακής οδού έχει ιδιαίτερη σημασία».
Μιλώντας λίγες ημέρες νωρίτερα σε συνάντηση με ξένους διπλωμάτες, ο Τοκάγιεφ σημείωσε ότι πάνω από το 80% της χερσαίας διαμετακομιστικής κίνησης από την Κίνα προς την Ευρώπη περνάει από το Καζακστάν. Η περαιτέρω ανάπτυξη της μεταφορικής συνδεσιμότητας της περιοχής θα μπορούσε να συμβάλει σε περίπου 15% σε συνολική ανάπτυξη στις οικονομίες της Κεντρικής Ασίας, είπε, επικαλούμενος μια πρόβλεψη της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Ωστόσο, όλα αυτά είναι πιο εύκολα να ειπωθούν από το να γίνουν.
Η μετακίνηση των εμπορευματικών ροών που τώρα εξαρτώνται από τη Ρωσία πιο νότια περιορίζεται επί του παρόντος έντονα από την περιορισμένη χωρητικότητα βασικών υποδομών όπως οι σιδηρόδρομοι, οι θαλάσσιοι λιμένες, οι κόμβοι μεταφόρτωσης και οι δρόμοι. Το πρόβλημα δεν επηρεάζει μόνο το Καζακστάν, αλλά και άλλες χώρες κατά μήκος του Μέσου Διαδρόμου.
Σε συνέντευξή του στοEurasianet, ο ΓκαΪντάρ Αμπντικερίμοφ, γενικός γραμματέας της ένωσηςTITR, περιέγραψε τους περιορισμούς στις υποδομές του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας ως το κύριο «σημείο συμφόρησης» της διαδρομής. Η έλλειψη θέσεων στις οποίες μπορούν να φορτωθούν και να εκφορτωθούν φορτηγά πλοία και η συμφόρηση κατά μήκος των σιδηροδρομικών διαδρομών προκαλούν χρόνιες καθυστερήσεις, είπε, προσθέτοντας ότι πρέπει να κατασκευαστούν περισσότεροι σιδηρόδρομοι και αυτοκινητόδρομοι.
Οι εργασίες προς αυτή την κατεύθυνση βρίσκονται σε εξέλιξη. Τον περασμένο μήνα, το Καζακστάν άρχισε να προσθέτει χωρητικότητα σε ένα σιδηροδρομικό τμήμα 800 χιλιομέτρων που οδηγεί από τα κινεζικά σύνορα στο κέντρο της χώρας. Η κυβέρνηση περιέγραψε το έργο, το οποίο θα πρέπει να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2025, ως ένα έργο που θα «συμβάλει στην αδιάλειπτη εξαγωγή εγχώριων προϊόντων και στην αύξηση του διαμετακομιστικού δυναμικού της χώρας».
Η εξάλειψη των εμπλοκών θα απαιτήσει προσεκτικό συντονισμό σε τεχνικά θέματα μεταξύ των χωρών του Μέσου Διαδρόμου.
Στις 24-25 Νοεμβρίου, οι επικεφαλής των υπουργείων Εξωτερικών και Μεταφορών από το Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία, το Καζακστάν και την Τουρκία συναντήθηκαν για συνομιλίες στο Ακτάου και υπέγραψαν έναν οδικό χάρτη 2022-2027 για την εναρμονισμένη άρση των σημείων συμφόρησης. Η πρόβλεψη είναι ότι 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια θα δαπανηθούν μέσα σε πέντε χρόνια από όλες τις χώρες της εν λόγω πρωτοβουλίας, προκειμένου να επιτευχθεί τριπλασιασμός της τρέχουσας διακίνησης.
Το Καζακστάν θέτει τους στόχους του ακόμη υψηλότερα. Στη σύνοδο κορυφής των αρχηγών κρατών μελών του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών τον Νοέμβριο, ο Τοκάγεφ δήλωσε ότι η κυβέρνησή του σκοπεύει να συγκεντρώσει επενδύσεις ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2025 για την ανάπτυξη των υποδομών εφοδιαστικής και μεταφορών στη χώρα του.
Το πλεονέκτημα της εξαρτώμενης από τη Ρωσία διαδρομής είναι ότι κάθε αντικείμενο που μεταφέρεται από, ας πούμε, την Γκουανγκζού στη Βαρσοβία, χρειάζεται να περάσει μόνο από δύο τελωνειακούς φραγμούς. Το Καζακστάν, μαζί με τη Λευκορωσία και τη Ρωσία, είναι όλα μέλη του τελωνειακού μπλοκ της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης. Ο Μέσος Διάδρομος διασχίζει πολλά σύνορα, καθένα από τα οποία συνεπάγεται χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Το Αζερμπαϊτζάν, η Γεωργία, το Καζακστάν και η Τουρκία έχουν επίγνωση της δυσχερούς κατάστασης και εργάζονται για τη διευκόλυνση της απρόσκοπτης διέλευσης των εμπορευμάτων από τα κοινά τους σύνορα, αναπτύσσοντας έναν ενιαίο μηχανισμό για τη διέλευση των φορτίων που φθάνουν από την Κίνα.
Όμως τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι το Καζακστάν απομακρύνεται από τη Ρωσία. Ακριβώς το αντίθετο.
Μιλώντας στο 18ο φόρουμ διαπεριφερειακής συνεργασίας Καζακστάν-Ρωσίας στην πόλη Όρενμπουργκ της Σιβηρίας στις 28 Νοεμβρίου, ο αναπληρωτής κυβερνήτης της περιοχής Μανγκιστάου του Καζακστάν, σημείωσε ότι ο όγκος των εμπορευματοκιβωτίων που ταξιδεύουν μεταξύ Ρωσίας και Κίνας μέσω Καζακστάν έχει τετραπλασιαστεί σε ετήσια βάση.
Στην ίδια εκδήλωση, ο επικεφαλής του υπουργείου οδοποιίας και μεταφορών στην περιοχή Όρενμπουργκ της Ρωσίας, έθεσε το 2030 ως ημερομηνία-στόχο για την ολοκλήρωση των υποδομών που θα αυξήσουν δραματικά τον κύκλο εργασιών του φορτίου και θα μειώσουν τους χρόνους ταξιδιού.
Ενώ οι αξιωματούχοι στο Καζακστάν βλέπουν τη διαμετακόμιση να συμβάλλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη, δεν υπάρχουν πολλές ψευδαισθήσεις ότι όλα αυτά θα επιτρέψουν στη χώρα να απαλλαγεί πλήρως από την τρέχουσα εξάρτησή της από τις εξαγωγές πρώτων υλών, όπως το πετρέλαιο.
Και όσον αφορά το πετρέλαιο, δεν υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν για να παρακαμφθεί η Ρωσία.
Το 2021, το Καζακστάν μετέφερε 54 εκατομμύρια τόνους πετρελαίου, σχεδόν το 80% των εξαγωγών του, μέσω του αγωγού Caspian Pipeline Consortium ή CPC, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου βρίσκεται σε ρωσικό έδαφος. Σε τέσσερις περιπτώσεις φέτος, οι λειτουργίες του CPC διακόπηκαν - μία φορά για φαινομενικά ψευδείς τεχνικούς λόγους που προκάλεσαν υποψίες για ανάμειξη με πολιτικά κίνητρα - προκαλώντας σοβαρές απώλειες στο Καζακστάν.
Από το νέο έτος, το Καζακστάν θα αρχίσει να στέλνει τις πρώτες παρτίδες πετρελαίου μέσω του Μέσου Διαδρόμου, μέσω του αγωγού Μπακού-Τιφλίδα-Τζεϊχάν. Οι αρχικές ετήσιες προβλέψεις βλέπουν περίπου 1,5 εκατομμύρια τόνους πετρελαίου να μεταφέρονται μέσω αυτής της διαδρομής, ποσότητα πολύ μικρή.
Ο Τοκάγιεφ έδωσε εντολή στην κυβέρνηση να εργαστεί για την αύξηση αυτού του όγκου σε 20 εκατομμύρια τόνους, αν και δεν προσδιόρισε χρονοδιάγραμμα. Η ευρέως διαδεδομένη παραδοχή είναι ότι αυτό πρέπει να συμβεί μέχρι το 2030, καθώς το γιγαντιαίο κοίτασμα Κασαγκάν πλησιάζει στην μέγιστη παραγωγική ικανότητα, αν και οι γνώστες του κλάδου είναι επιφυλακτικοί ως προς αυτό.
Σε κάθε περίπτωση η κύρια ατμομηχανή της οικονομίας του Καζακστάν θα παραμείνουν οι εξαγωγές πετρελαίου μέσω Ρωσίας.
