Η δημόσια ανακοίνωση της Σαουδικής Αραβίας την περασμένη εβδομάδα ότι το υπουργικό της συμβούλιο ενέκρινε το σχέδιο να ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) ως «εταίρος διαλόγου» είναι το πιο σίγουρο σημάδι ότι οι προσπάθειες των ΗΠΑ να την κρατήσουν έξω από τη σφαίρα επιρροής Κίνας-Ρωσίας μπορεί πλέον να είναι μάταιες.
Το Βασίλειο είχε ήδη υπογράψει στις 16 Σεπτεμβρίου 2022 μνημόνιο κατανόησης που του παρείχε το καθεστώς του εταίρου διαλόγου στον SCO. Ωστόσο, η Σαουδική Αραβία δεν έκανε τίποτα για να ενθαρρύνει τη δημοσιοποίηση της είδησης σε εκείνο το σημείο, σε αντίθεση με τώρα - αμέσως μετά την επανέναρξη των σχέσεών της με το Ιράν, με τη μεσολάβηση της Κίνας.
Ο SCO είναι ο μεγαλύτερος περιφερειακός πολιτικός, οικονομικός και αμυντικός οργανισμός στον κόσμο τόσο από άποψη γεωγραφικής εμβέλειας όσο και πληθυσμού. Καλύπτει το 60% της ευρασιατικής ηπείρου (μακράν η μεγαλύτερη ενιαία χερσαία μάζα στη Γη), το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και περισσότερο από το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Δημιουργήθηκε το 2001 στη βάση των «Πέντε της Σαγκάης» που συστάθηκαν το 1996 από την Κίνα, τη Ρωσία και τρία κράτη της πρώην ΕΣΣΔ (Καζακστάν, Κιργιζία και Τατζικιστάν). Εκτός από την τεράστια κλίμακα και το εύρος της, ο SCO πιστεύει στην ιδέα και την πρακτική του «πολυπολικού κόσμου», στον οποίο η Κίνα προβλέπει ότι θα κυριαρχήσει μέχρι το 2030.
Στο πλαίσιο αυτό, στα τέλη Δεκεμβρίου 2021/αρχές Ιανουαρίου 2022 πραγματοποιήθηκαν στο Πεκίνο συναντήσεις μεταξύ ανώτερων αξιωματούχων της κινεζικής κυβέρνησης και υπουργών Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, του Κουβέιτ, του Ομάν, του Μπαχρέιν, καθώς και του γενικού γραμματέα του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ). Σε αυτές τις συναντήσεις, τα κύρια θέματα συζήτησης ήταν η οριστική επισφράγιση μιας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μεταξύ Κίνας και ΣΣΚ και η σφυρηλάτηση «μιας βαθύτερης στρατηγικής συνεργασίας σε μια περιοχή όπου η κυριαρχία των ΗΠΑ δείχνει σημάδια υποχώρησης».
Η ιδέα αυτή αποτέλεσε το επίκεντρο της δήλωσης που υπογράφηκε το 1997 μεταξύ του τότε Ρώσου προέδρου Μπόρις Γέλτσιν και του τότε ομολόγου του της Κίνας Τζιανγκ Ζεμίν. Ο βετεράνος Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, έχει δηλώσει έκτοτε ότι: «Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης εργάζεται για την εγκαθίδρυση μιας ορθολογικής και δίκαιης παγκόσμιας τάξης και [...] μας παρέχει μια μοναδική ευκαιρία να συμμετάσχουμε στη διαδικασία διαμόρφωσης ενός θεμελιωδώς νέου μοντέλου γεωπολιτικής ολοκλήρωσης».
Εκτός από αυτούς τους γεωπολιτικούς ανασχεδιασμούς, ο SCO εργάζεται για την παροχή ενδοοργανωτικής χρηματοδότησης και τραπεζικών δικτύων, καθώς και για αυξημένη στρατιωτική συνεργασία, ανταλλαγή πληροφοριών και αντιτρομοκρατικές δραστηριότητες, μεταξύ άλλων. Οι ίδιες οι ΗΠΑ υπέβαλαν αίτηση για «καθεστώς παρατηρητή» του SCO στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αλλά απορρίφθηκε το 2005.
Αυτό το τελευταίο βήμα της Σαουδικής Αραβίας μακριά από τις ΗΠΑ και προς τον άξονα Κίνας-Ρωσίας δεν θα πρέπει να εκπλήσσει κανέναν που παρακολουθεί τις εξελίξεις στο Βασίλειο από την άνοδο του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS) γύρω στο 2015. Σε εκείνο το σημείο, δεν ήταν πρίγκιπας διάδοχος (η θέση του υποψήφιου διαδόχου) - αυτόν τον ρόλο κατείχε ο Μοχάμεντ μπιν Νάγιεφ (MbN) - αλλά μάλλον αναπληρωτής πρίγκιπας διάδοχος με φλογερή φιλοδοξία να καταλάβει την πρώτη θέση στη διαδοχή μετά τον θάνατο του βασιλιά Σαλμάν.
Η θητεία του ως υπουργός Άμυνας ήταν καταστροφική, με τη δραματική κλιμάκωση του πολέμου κατά των Χούθι στην Υεμένη - συμπεριλαμβανομένων των αδιάκριτων βομβαρδισμών πολιτικών στόχων - να καταδικάζεται απερίφραστα από τη Δύση.
Αυτό οδήγησε τη γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, την Bundesnachrichtendienst (BND), να διαρρεύσει σε διάφορα έμπιστα μέλη του Τύπου μια συντομευμένη εσωτερική έκθεση αξιολόγησης του MbS, η οποία ανέφερε ότι «Η Σαουδική Αραβία [υπό τον MbS] έχει υιοθετήσει μια παρορμητική πολιτική επέμβασης». Στη συνέχεια περιέγραφε τον MbS ως πολιτικό τζογαδόρο που αποσταθεροποιούσε τον αραβικό κόσμο μέσω πολέμων με αντιπροσώπους στην Υεμένη και τη Συρία.
Προκειμένου να αποκαταστήσει τη φήμη του με σκοπό να σφετεριστεί τον MbN ως πρίγκιπα διάδοχο, ο MbS σκέφτηκε μια ιδέα που πίστευε ότι θα κέρδιζε τους ανώτερους Σαουδάραβες που υποστήριζαν τον αντίπαλό του. Η ιδέα αυτή ήταν να βάλει στο χρηματιστήριο ένα μερίδιο της ναυαρχίδας του Βασιλείου, της Saudi Aramco, μέσω μιας αρχικής δημόσιας προσφοράς (IPO).
Θεωρητικά, η ιδέα είχε αρκετούς θετικούς παράγοντες που θα ωφελούσαν τον MbS. Πρώτον, θα συγκέντρωνε πολλά χρήματα, τα οποία η Σαουδική Αραβία χρειαζόταν για να αντισταθμίσει τις οικονομικά καταστροφικές συνέπειες του πολέμου των τιμών του πετρελαίου την περίοδο 2014-2016 που είχε υποκινήσει.
Δεύτερον, θα ήταν πιθανότατα η μεγαλύτερη δημόσια εγγραφή που έγινε ποτέ, ενισχύοντας έτσι τη φήμη της Σαουδικής Αραβίας και το εύρος και το βάθος των κεφαλαιαγορών της.
Και τρίτον, τα νέα χρήματα από την πώληση θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο του αναπτυξιακού σχεδίου «Όραμα 2030» της Σαουδικής Αραβίας που αποσκοπεί στη διαφοροποίηση της οικονομίας του Βασιλείου από την εξάρτηση από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Ο MbS παρουσίασε την ιδέα στους ανώτερους Σαουδάραβες με βάση πολύ συγκεκριμένους στόχους αναφοράς. Πρώτον, η εισαγωγή θα αφορούσε το 5% της εταιρείας. Δεύτερον, θα συγκεντρώνονταν τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, γεγονός που θα αποτιμούσε το σύνολο της εταιρείας σε 2 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Τρίτον, θα εισαγόταν όχι μόνο στην εγχώρια χρηματιστηριακή αγορά Tadawul αλλά και σε τουλάχιστον μία από τις μεγαλύτερες και πιο διάσημες χρηματιστηριακές αγορές του κόσμου - το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης και το Χρηματιστήριο του Λονδίνου ήταν τα χρηματιστήρια που είχε στο μυαλό του ο MbS. Κανένας από αυτούς τους στόχους δεν επετεύχθη, φυσικά, καθώς όσο περισσότερες πληροφορίες γίνονταν γνωστές για τη Saudi Aramco στους διεθνείς επενδυτές, τόσο περισσότερο την θεωρούσαν ως ένα παντοιοτρόπο βάρος, μεταξύ άλλων και από οικονομική και πολιτική άποψη.
Σε εκείνο το σημείο, η Κίνα παρενέβη με μια προσφορά για να σώσει το πρόσωπο του MbS, μια προσφορά που προφανώς δεν ξέχασε ποτέ. Η προσφορά ήταν ότι η Κίνα θα αγόραζε ολόκληρο το μερίδιο του 5% έναντι των απαιτούμενων 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, και θα γινόταν με ιδιωτική τοποθέτηση, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα δημοσιοποιούνταν ποτέ καμία πιθανώς ενοχλητική λεπτομέρεια για οτιδήποτε σχετικό με τη συμφωνία, συμπεριλαμβανομένων των ανώτερων Σαουδαράβων που αντιτάχθηκαν στον MbS.
Παρόλο που η προσφορά απορρίφθηκε, καθώς ο βασιλιάς Σαλμάν δεν ήθελε εκείνη τη στιγμή να αποξενώσει τις ΗΠΑ περισσότερο από ό,τι είχε ήδη γίνει με την έναρξη του πολέμου των τιμών του πετρελαίου το 2014-2016 με σκοπό να καταστρέψει ή να αχρηστεύσει τον μόλις τότε ανερχόμενο αμερικανικό τομέα του σχιστολιθικού πετρελαίου, η σχέση μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και της Κίνας άνθισε από εκείνο το σημείο και μετά.
Λίγο λιγότερο από ένα χρόνο πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Σαουδική Αραβία είχε ήδη ευθυγραμμιστεί τόσο πολύ με την Κίνα, ώστε ο διευθύνων σύμβουλος της Saudi Aramco, Αμίν Νάσερ, πέρασε αρκετές ημέρες στο ετήσιο Φόρουμ Ανάπτυξης της Κίνας που φιλοξενείται στο Πεκίνο, κατά τη διάρκεια του οποίου δήλωσε ότι «η διασφάλιση της συνεχιζόμενης ασφάλειας των ενεργειακών αναγκών της Κίνας παραμένει η ύψιστη προτεραιότητά μας - όχι μόνο για τα επόμενα πέντε χρόνια, αλλά για τα επόμενα 50 και πέραν αυτών».
Ένα χρόνο αργότερα, και μόλις λίγους μήνες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο ανώτερος αντιπρόεδρος της Aramco στο downstream, Μοχάμεντ Αλ Καχτάνι, ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός «one stop shop» που παρέχει η εταιρεία του στην κινεζική Shandong.
Ο ίδιος δήλωσε ότι «η συνεχιζόμενη ενεργειακή κρίση, για παράδειγμα, είναι άμεσο αποτέλεσμα των εύθραυστων διεθνών σχεδίων μετάβασης που αγνόησαν αυθαίρετα την ενεργειακή ασφάλεια και την προσιτή τιμή για όλους», προσθέτοντας ότι «ο κόσμος χρειάζεται καθαρή σκέψη σε τέτοια ζητήματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θαυμάζουμε ιδιαίτερα το 14ο πενταετές σχέδιο της Κίνας που δίνει προτεραιότητα στην ενεργειακή ασφάλεια και σταθερότητα, αναγνωρίζοντας τον κρίσιμο ρόλο της στην οικονομική ανάπτυξη».
Την ίδια στιγμή που αυτή η σχέση ανέβαινε πολλές ταχύτητες, το ίδιο συνέβαινε και με τη σχέση μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και της Ρωσίας. Μέχρι το τέλος του Πολέμου των Τιμών του Πετρελαίου 2014-2016, ο τομέας του σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ είχε αναδιοργανωθεί σε μια πετρελαιοπαραγωγική μηχανή που θα μπορούσε να επιβιώσει με τιμές ακόμη και 35 δολάρια ανά βαρέλι (pb) του Brent, αν χρειαζόταν.
Η νεκρή τιμή του προϋπολογισμού της Σαουδικής Αραβίας ήταν τότε πάνω από 84 δολάρια ΗΠΑ (pb) και δεν υπήρχε περίπτωση να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ. Η Σαουδική Αραβία χρειαζόταν απεγνωσμένα να ωθήσει τις τιμές του πετρελαίου προς τα πάνω για να αποκαταστήσει τον προϋπολογισμό της, αλλά δεν ήταν σε θέση να το πράξει, επειδή ο καταστροφικός δεύτερος πόλεμος των τιμών του πετρελαίου (ο πρώτος ήταν η πετρελαϊκή κρίση του 1973/74) είχε υπονομεύσει σημαντικά την αξιοπιστία της με τα άλλα μέλη του ΟΠΕΚ και με την παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Σε εκείνο το σημείο, η Ρωσία είχε παρέμβει για να υποστηρίξει τις περικοπές της παραγωγής πετρελαίου του ΟΠΕΚ στα τέλη του 2016 με στόχο την επαναφορά των τιμών του πετρελαίου σε επίπεδα που θα επέτρεπαν στα μέλη του ΟΠΕΚ να αρχίσουν να αποκαθιστούν τα αποδεκατισμένα οικονομικά τους. Η στήριξη αυτή συνεχίστηκε έκτοτε και επισημοποιήθηκε στην ομάδα «ΟΠΕΚ+».
Τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα γνωρίζουν πώς να αξιοποιούν τέτοιες σχέσεις, όπως κάνουν στη Μέση Ανατολή από τότε που οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης με το Ιράν το 2018, τη Συρία το 2019 και το Αφγανιστάν και το Ιράκ το 2021. Αυτός ο συνδυασμός παραγόντων θέτει την Κίνα στη θέση να μεσολαβήσει για τη συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν - των ηγετών του σουνιτικού ισλαμικού κόσμου και του σιιτικού ισλαμικού κόσμου, αντίστοιχα. Παρόλο που ο εκπρόσωπος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου, Τζον Κίρμπι, παρατήρησε λιτά τότε ότι η συμφωνία μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας «δεν αφορά την Κίνα», αφορούσε απολύτως την Κίνα. Αυτούς που απολύτως δεν αφορούσε ήταν οι ΗΠΑ.
