Ο Διάδρομος έλαβε εκ νέου προσοχή μετά την έναρξη του πολέμου Ρωσίας-ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, καθώς θα επιτρέψει στην Ευρώπη να εμπορεύεται με την Κίνα και την Κεντρική Ασία, αποφεύγοντας τη μεταφορά εμπορευμάτων μέσω της Ρωσίας και του Βόρειου Διαδρόμου, και αποφεύγοντας τη διαδρομή μέσω της Ερυθράς Θάλασσας και της Διώρυγας του Σουέζ, η οποία απειλείται από επιθέσεις των Χούθι κατά της ναυτιλίας που συνδέεται με το Ισραήλ.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα ο Μέσος Διάδρομος συνδέει την Κίνα, και το Καζακστάν σιδηροδρομικώς διασχίζει το Καζακστάν σιδηροδρομικώς προς το λιμάνι Aktau, διασχίζει την Κασπία Θάλασσα προς το λιμάνι του Μπακού/Alyat, και το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία σιδηροδρομικώς για να συνεχίσει στη συνέχεια είτε σιδηροδρομικώς προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας είτε διασχίζοντας τη Μαύρη Θάλασσα.
Από τα πέντε κράτη της Κεντρικής Ασίας, μόνο το Καζακστάν έχει αναλάβει σημαντικό ρόλο στον διάδρομο φιλοξενώντας σιδηροδρομικές γραμμές, αλλά ο σιδηρόδρομος Κίνας-Κιργιζιστάν-Ουζμπεκιστάν (CKU) που θα αρχίσει να κατασκευάζεται τον Οκτώβριο του 2024 θα προσθέσει ένα ακόμη σκέλος στον διάδρομο Ανατολής-Δύσης.
Σύμφωνα όμως με το The Diplomat, το έργο είναι ένα «τεράστιο εγχείρημα με ασαφή χρηματοδότηση», παρόλο που η Παγκόσμια Τράπεζα αναφέρει ότι θα «τριπλασιάσει τον όγκο των εμπορευματικών μεταφορών και θα μειώσει στο μισό τον χρόνο ταξιδιού μέχρι το 2030». Ένα εμπόδιο για την εξασφάλιση χρηματοδότησης είναι ότι «θα παραμείνει κυρίως ένας περιφερειακός διάδρομος, με το διηπειρωτικό εμπόριο να αντιπροσωπεύει ένα μικρό κλάσμα του όγκου», σύμφωνα με την Τράπεζα.
Ο Έντουαρντ Τσόου του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών υποστηρίζει ότι είναι «ευφάνταστο» να συζητάμε για το Μέσο Διάδρομο χωρίς να εξετάζουμε τον ρόλο της Κίνας, καθώς απαιτείται μεγάλος όγκος αγαθών για τη χρηματοδότηση των απαιτούμενων υποδομών, οπότε ένα έργο που πωλείται ως ένας τρόπος ελαχιστοποίησης της ρωσικής εμπλοκής στην εφοδιαστική αλυσίδα της περιοχής μπορεί αντίθετα να ανοίγει την πόρτα σε περισσότερη Κίνα.
Η Ευρώπη σταματώντας το ρωσικό φυσικό αέριο και τα λιπάσματα και, χωρίς φθηνή ενέργεια, αντιμετωπίζει ένα κύμα αποβιομηχάνισης καθώς η βιομηχανική ικανότητα συρρικνώνεται, με πιο έντονο παράδειγμα τη συρρίκνωση των τομέων της χημικής και βαριάς βιομηχανίας της Γερμανίας.
Οι περιορισμένες προοπτικές της Ευρώπης έρχονται σε αντίθεση με την Ασία, η οποία θα δει ένα αυξανόμενο μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ να αυξάνεται από περίπου 45% σήμερα σε περίπου 58% μέχρι το 2030 με το Forbes να αναφέρει ότι «η Ασία αναμένεται να συνεισφέρει περίπου το 60% της οικονομικής ανάπτυξης το 2024».
Και η αύξηση του πληθυσμού της Αφρικής θα έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στα παγκόσμια δημογραφικά δεδομένα αυτόν τον αιώνα, καθώς θα αυξηθεί κατά σχεδόν πέντε φορές από το 2000 έως το 2100. Το "ΑΕΠ ανά απασχολούμενο άτομο", όπως μετράται από την Παγκόσμια Τράπεζα, είναι κατά πολύ υψηλότερο για την Ευρώπη από ό,τι για την Αφρική, αλλά μια αγορά του μεγέθους της Αφρικής δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Οι χώρες συναλλάσσονται κυρίως με τους γείτονές τους και οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας δεν αποτελούν εξαίρεση. Η πρόκλησή τους είναι ότι στους γείτονές τους περιλαμβάνονται η Ρωσία, το Ιράν και το Αφγανιστάν, όλοι στόχοι της εχθρότητας της Ουάσινγκτον.
Και οι ευκαιρίες προς το Νότο είναι σημαντικές όπως το Πακιστάν με πληθυσμό πάνω από 240 εκατομμύρια, το Ιράν με σχεδόν 90 εκατομμύρια, η Ινδία με 1,4 δισεκατομμύρια και τα πετρελαϊκά κράτη του Αραβικού Κόλπου (τα κράτη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου κατατάσσονται από την Παγκόσμια Τράπεζα ως «υψηλού εισοδήματος» και το Ιράκ ως «ανώτερου μεσαίου εισοδήματος»).
Εν τω μεταξύ το Τουρκμενιστάν που έχει 2.200 χιλιόμετρα κοινά σύνορα με το Ιράν θέλει να γίνει διαμετακομιστικός κόμβος της Κεντρικής Ασίας και μπορεί να συνδέσει τη Ρωσία, το Ιράν, τις δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας και την Ινδία μέσω του διαδρόμου μεταφορών Βορρά-Νότου, στον οποίο το Ασγκαμπάτ εντάχθηκε το 2023.
Από την άλλη το Ουζμπεκιστάν που συνεργάστηκε δημοσίως με τους Ταλιμπάν επιθυμεί επίσης τη βελτίωση των σχέσεων με το Ιράν και την πρόσβαση στα θαλάσσια λιμάνια Μπαντάρ Αμπάς και Τσαμπαχάρ. Η βασική περιφερειακή πρωτοβουλία της Τασκένδης είναι ο δια-αφγανικός σιδηρόδρομος που θα συνδέει την Κεντρική Ασία με το Πακιστάν και θα διευκολύνει την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων του Αφγανιστάν, η αξία των οποίων εκτιμάται σε 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Αλλά αν το Πακιστάν και οι Ταλιμπάν δεν μπορούν να επιλύσουν τη διαμάχη τους, το Ουζμπεκιστάν έχει το σχέδιο Β, τα λιμάνια του Ιράν και τον διάδρομο μεταφορών Βορρά-Νότου.
Το Καζακστάν παρότι φιλοξενεί τον Μέσο Διάδρομο, ενδιαφέρεται επίσης για τις νότιες διαδρομές, σύμφωνα με την πολυτομεακή εξωτερική πολιτική της Αστάνα, η οποία ενισχύθηκε στις αρχές του 2024, όταν ο πρόεδρος του Καζακστάν Κασίμ Τοκάγιεφ σημείωσε ότι ο Μέσος Διάδρομος συμπληρώνει την πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας.
Το Καζακστάν σχεδιάζει να αυξήσει το εμπόριο με το Ιράν και το 2023 ο πρωθυπουργός του Καζακστάν σημείωσε ότι το Ιράν αποτελεί στρατηγικό εταίρο του Καζακστάν στον Περσικό Κόλπο. Το 2022 η Τεχεράνη και η Αστάνα εγκαινίασαν μια σιδηροδρομική σύνδεση που συνδέει το Καζακστάν με την Τουρκία μέσω του Ιράν.
Οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας εκτιμούν τους δεσμούς τους με τις ΗΠΑ, αλλά δεν ενδιαφέρονται να βοηθήσουν την Ουάσινγκτον με τις «εκκρεμότητές» της στο Ιράν και το Αφγανιστάν και θα προτιμούσαν να αναπληρώσουν τις χαμένες δεκαετίες της αμερικανικής επέμβασης στο Αφγανιστάν από το 2001 έως το 2021.
Οι δημοκρατίες θα χρησιμοποιήσουν τον Μέσο Διάδρομο για να αυξήσουν το εμπόριο με την Ευρώπη, αλλά δεν μπορούν να αγνοήσουν τους νότιους γείτονές τους, οι οποίοι δυστυχώς έχουν μπει στο στόχαστρο των κυρώσεων των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών.
Οι δημοκρατίες της περιοχής καταλαβαίνουν ότι δεν μπορούν να αγνοήσουν τη γεωγραφία. Το Tass αναφέρει ότι το Αφγανιστάν είναι έτοιμο να υπογράψει μια συμφωνία διαμετακόμισης με το Τουρκμενιστάν, τη Ρωσία και το Πακιστάν- το Καζακστάν και το Τουρκμενιστάν σχεδιάζουν να κατασκευάσουν έναν κόμβο logistics στο βορειοδυτικό Αφγανιστάν για να διευκολύνουν την εξαγωγή ρωσικού πετρελαίου στη Νότια Ασία οδικώς και σιδηροδρομικώς.
Αυτά τα έργα θα κάνουν περισσότερα από το να παράγουν μετρητά. Θα αρχίσουν να ενσωματώνουν το Αφγανιστάν στις υποθέσεις της περιοχής και θα διδάξουν στους Ταλιμπάν τους τοπικούς «κανόνες του δρόμου» και έτσι θα οικοδομήσουν εμπιστοσύνη μεταξύ των κυβερνήσεων της περιοχής.
Ο οικονομικός πόλεμος της Ουάσινγκτον κατά του Ιράν και του Αφγανιστάν αποτελεί φόρο για την περιοχή, χωρίς αντισταθμιστικά οφέλη. Η ολοκλήρωση του Μέσου Διαδρόμου θα ευχαριστήσει τους Αμερικανούς και θα ωφελήσει την περιοχή, αλλά είναι μια λύση «και» κι όχι «ή» για τη μελλοντική συνδεσιμότητα και οικονομική ανάπτυξη της Κεντρικής Ασίας.
