Η γεωπολιτική αξία των νησιών

Είναι γνωστή η γεωπολιτική αξία του ελληνικού νησιωτικού συμπλέγματος στο Αιγαίο και την Μεσόγειο, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα. Στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, όταν η άμυνα της χώρας ήταν προσανατολισμένη προς βορρά, τα ελληνικά νησιά έδιναν βάθος στην αμυντική γραμμή των βορείων συνόρων αλλά και στα στενά του Βοσπόρου. Όποιος κατείχε τα νησιά, ουσιαστικά απαγόρευε τη διέλευση των ΄΄εχθρικών΄΄ πλοίων προς την κεντρική και ανατολική Μεσόγειο, ακόμη και αν είχαν καταληφθεί τα Στενά. Η Λήμνος ακόμη και την εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αποτελούσε για τους Συμμάχους προέκταση των Δαρδανελίων και στο νοτιότερο άκρο η Κρήτη, αποτελούσε τη μεγάλη βάση, αεροπορική και ναυτική που θα υποστήριζε τις επιχειρήσεις στο Αιγαίο αλλά και την τελευταία γραμμή άμυνας, η οποία δεν θα έπρεπε να καταληφθεί από τον αντίπαλο. Στις επιχειρήσεις στο Κουβέιτ και στο Ιράκ, ξέρουμε πως χρησιμοποιήθηκε η Κρήτη, σαν ενδιάμεσος σταθμός ανεφοδιασμού πλοίων και αεροσκαφών.

Στα εθνικά μας θέματα, τα νησιά και ιδιαίτερα αυτά του ανατολικού Αιγαίου, εξοπλίσθηκαν μετά το 1974, για να αντιμετωπίσουν την πολιτική της Τουρκίας, η οποία έχει θέσει σαν κύριο στόχο την επέκταση του ζωτικού της χώρου στο Αιγαίο. Η επεκτατική αυτή γεωπολιτική αντίληψη, αντίστοιχη του χιτλερικού ‘’lebensraum’’, που θεωρεί ότι η ηπειρωτική Τουρκία είναι ΄΄περιορισμένη΄΄ από τα ελληνικά νησιά, είναι κυρίαρχη στο τουρκικό στρατιωτικό κατεστημένο. Τα αμυντικά μέτρα στα νησιά έγιναν στη βάση του άρθρου 51 της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών που προβλέπει ότι ένα κράτος μπορεί να πάρει αμυντικά μέτρα όταν απειλείται.

Η στρατιωτική απειλή για τα νησιά

Όπως για τις επιχειρήσεις στη Θράκη κύριο ρόλο θα παίξει το στρατηγείο της τουρκικής Στρατιάς στην Κωνσταντινούπολη, για τις επιχειρήσεις στο νησιωτικό χώρο, η σχεδίαση, διεύθυνση και διεξαγωγή των επιχειρήσεων θα γίνουν κύρια από το στρατηγείο της τουρκικής Στρατιάς, με έδρα τη Σμύρνη. Με βάση το ισχύον επιτελικό τουρκικό δόγμα, σε περίοδο κρίσης, επιχειρήσεων αλλά και διεξαγωγής μεγάλων ασκήσεων, στις οποίες δοκιμάζονται τα σχέδια για κατάληψη ελληνικών νησιών, ενεργοποιείται επιχειρησιακά το στρατηγείο της Σμύρνης. Σ΄ αυτό παρέχονται οι δυνατότητες από το Γενικό Επιτελείο στην Άγκυρα, για να εκτελέσει την επιχείρηση, που έχει σχεδιασθεί. Στην τωρινή του μορφή έχει τη δυνατότητα να δεχτεί, σε μικρό χρόνο, πολύ μεγάλο αριθμό ταξιαρχιών διαφόρων τύπων, από ταξιαρχίες καταδρομών μέχρι τεθωρακισμένες. Από ότι φαίνεται, διαθέτει στην ειρηνική περίοδο, μεραρχίες και ταξιαρχίες εκπαιδεύσεως, πεζοναυτών και στρατοχωροφυλακής.

H δομή της Στρατιάς Αιγαίου, παρουσιάζεται από την Τουρκία, ότι δεν είναι σοβαρή απειλή για κανένα και ότι αποτελείται από εκπαιδευτικούς σχηματισμούς. Δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Αν κάποιος παρατηρήσει τη γνωστή πλέον σε όλους από τη συμφωνία CFE, διάταξη των τουρκικών χερσαίων δυνάμεων, θα παρατηρήσει ότι γύρω από την Άγκυρα, υπάρχουν δυνάμεις του τύπου ακριβώς που χρειάζεται για να ενεργήσει επιθετικά σε κάποιο ή κάποια νησιά (αλεξιπτωτιστές, καταδρομείς, αερομεταφερόμενες δυνάμεις, τεθωρακισμένα). Αυτές οι δυνάμεις μεταφέρονται εύκολα και ΄΄κουμπώνουν΄΄ στο στρατηγείο της Σμύρνης. Εξάλλου, οι ίδιοι την έχουν ονομάσει και ΄΄Στρατιά του Αιγαίου΄΄, δίνοντας έτσι και τον προσανατολισμό της αποστολής της. Άλλωστε, κάθε χρόνο πολλές από αυτές τις δυνάμεις συμμετέχουν στην αποβατική άσκηση EFES (Έφεσος), που είναι ηλίου φαεινότερο σε τι αποσκοπεί. Εκτός αν κάποιοι θέλουν να μας πείσουν ότι η αποβατική εκπαίδευση των γειτόνων και η μεγάλη διακλαδική άσκηση, που αναφέραμε, προορίζεται για επιχειρήσεις στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας…
Σε ότι αφορά το τουρκικό πολεμικό ναυτικό βρίσκεται στους τρεις κύριους ναυστάθμους: του Γκιολτσούκ στη Μαρμαρίδα, τη Σμύρνη και το Ακσάζ απέναντι από τη Ρόδο. Η βάση του Ακσάζ, έχει προσφερθεί από τους Τούρκους πολλές φορές για νατοϊκούς σκοπούς και παρότι δεν έχει εγκριθεί σαν νατοϊκή βάση, την έχουν επισκεφθεί επίσημα νατοϊκά πλοία της δύναμης Μεσογείου (STANAVFORMED) και τα ναρκαλιευτικά της MCMFORMED. Η τουρκική πολεμική αεροπορία είναι προσανατολισμένη με τα αεροδρόμιά της και τα περισσότερα αεροπλάνα της στα δυτικά της Μ. Ασίας, με μόνη ουσιαστικά μεγάλη αεροπορική βάση, προσανατολισμένη προς νότο, τη βάση του Ντιγιαρμπακίρ στην Ν.Α. Τουρκία.

Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και οι κάτοικοι των νησιών έχουν όλες τις δυνατότητες να αποτρέψουν οποιαδήποτε προσπάθεια της Τουρκίας. Η χώρα μας δεν είναι ούτε αδύναμη ούτε κατακερματισμένη όπως η Συρία και το Ιράκ. Σε περίπτωση απειλής η Τουρκία θα βρει τον ελληνικό λαό απέναντί της.

Τα πιθανά σενάρια

Οι Τούρκοι έχουν, όπως είναι φυσικό, την πρωτοβουλία των κινήσεων. Εμείς έχουμε διακηρύξει ότι δεν διεκδικούμε τίποτα αλλά και δεν παραχωρούμε τίποτα. Είναι επόμενο να έχουν από τώρα σχέδια για κάθε περίπτωση. Το πότε και ποιο σχέδιο θα χρησιμοποιήσουν εξαρτάται από τις διεθνείς συγκυρίες και τη δυναμική κατάσταση που θα βρίσκονται οι δυο χώρες. Αν ο διεθνής παράγοντας ΄΄πεισθεί΄΄ ότι τα νησιά στο Αιγαίο, παρότι είναι ελληνικά για αρκετές χιλιάδες χρόνια, έχουν ΄΄αμφισβητούμενο΄΄ καθεστώς, τότε οι Τούρκοι θα έχουν εύκολο δρόμο. Τα συμφέροντά τους μπορούν να εξυπηρετηθούν με την κατάληψη μιας ακατοίκητης νησίδας στο μέσο του Αιγαίου ή μπορεί να επιχειρήσουν κατάληψη μικρής, ενδιάμεσης ή μεγάλης νήσου. Στις πρώτες περιπτώσεις θα χρειασθεί να εκτελέσει μικρή αλλά πολύπλοκη επιχείρηση, στις περιπτώσεις των μεγαλύτερων νησιών θα χρειασθεί να κάνει κανονική αποβατική επιχείρηση, που στη διεθνή πρακτική θεωρείται από τις δυσκολότερες στρατιωτικές επιχειρήσεις, πράγμα που έχει φανεί στις επιχειρήσεις που διεξήχθησαν στο Β΄Π.Π. για την κατάληψη των νησιών του Ειρηνικού, που κατείχαν οι Ιάπωνες. Ξέρει βέβαια η τουρκική ηγεσία ότι ακόμη και μία μικρή επιχείρηση θα κλιμακωθεί και θα εξελιχθεί σε ολοκληρωτικό πόλεμο μεταξύ των δυο χωρών, οπότε προσπαθεί να δημιουργήσει κλίμα στη διεθνή κοινότητα ότι η Ελλάδα προκαλεί και η Τουρκία είναι δήθεν φιλειρηνική δύναμη.

Το λάθος που δεν πρέπει να κάνουμε

Η Τουρκία πιέζει, ειδικά από εφέτος, για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Εκμεταλλευόμενη την αμερικανική πίεση για απόσυρση των ρωσικών όπλων από τα νησιά και την αποστολή τους στην Ουκρανία, πιέζουν για να μείνουν τα νησιά ανοχύρωτα. Να θυμίσουμε τι έγινε με την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο μετά την προδοτική συμφωνία της χούντας το 1967…

Πιθανόν να έρθουν κάποια στιγμή οι Τούρκοι ή οι Αμερικανοί και να προτείνουν την αμοιβαία απόσυρση του ελληνικού στρατού από τα νησιά και της τουρκικής στρατιάς του Αιγαίου από τα παράλια της Μ. Ασίας. Το αποτέλεσμα πέραν ότι θίγει την κυριαρχία μας δεν θα είναι ισόρροπο. Σε περίπτωση κρίσης οι τουρκικές δυνάμεις θα μπορούν γρήγορα στον ηπειρωτικό τους χώρο να μεταφερθούν στα παράλια με τρένα και οδικώς ενώ οι δικές μας πολύ δύσκολα θα μπορούν να μεταφερθούν στα νησιά ή θα αφιχθούν κατόπιν εορτής. Επόμενα κάτι τέτοιο δεν πρέπει καν να συζητηθεί.

Η αποτροπή δεν είναι μόνο στρατιωτική

Ο πόλεμος έχει τεράστιο κόστος για όλους τους εμπόλεμους. Για να μη φτάσουμε σε αυτό το έσχατο μέσον η διπλωματία πρέπει να φτιάχνει συσχετισμούς αποτροπής και παρεμπόδισης του πολέμου.

Η Τουρκία διατηρεί ή βελτιώνει τις σχέσεις της με Ρωσία και Ουκρανία, χώρες της Ασίας, της Αφρικής. Πρόσφατα αναθερμαίνει τις σχέσεις με χώρες του Κόλπου αλλά και το Ισραήλ και χώρες των Βαλκανίων. Οι σχέσεις της με την Λιβύη και το παράτυπο τουρκολυβικό μνημόνιο δημιουργεί απειλή πέραν της Ν.Α μεσογείου και για τις περιοχές δυτικά του 28ου μεσημβρινού (Ρόδος) και νότια της Κρήτης.

Η δική μας πολιτική των τελευταίων ετών έπαψε να είναι πολυδιάστατη και αρκείται στην επιδίωξη προστασίας από την Αμερική και τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες. Η πολιτική μας είναι παθητική, η τουρκική πολιτική είναι ενεργητική και μας φέρνει σε δυσμενή θέση. Χαρακτηριστική είναι η εγκατάλειψη των μνημονίων με την Βόρεια Μακεδονία, που προέβλεπε η συμφωνία των Πρεσπών.

Μια αλλαγή πολιτικής, με συνδυασμό κυρώσεων από την Ευρώπη στην επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας, επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. στη Ν.Α. Μεσόγειο και νότια της Κρήτης, παράλληλα ύπαρξη γέφυρας επικοινωνίας με την Τουρκία για αποτροπή απροόπτου, διεύρυνση των συμφωνιών με όλες τις χώρες, μπορούν να δημιουργήσουν ένα άλλο κλίμα ευνοϊκότερο για την προάσπιση της κυριαρχίας μας αλλά και των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας.

Παράλληλα, μια ενίσχυση της έξυπνης και ευέλικτης αμυντικής οργάνωσης των νησιών θα αποτρέψει κάθε τουρκική προσπάθεια. Γιατί καλές οι ευχές αλλά ας έχουμε και το κεφάλι μας ήσυχο…

Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.