Βρισκόμαστε λίγους μήνες πριν από τις βουλευτικές εκλογές. Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη βρίσκεται περίπου 3,5 έτη στη διακυβέρνηση της χώρας. Νομίζω μια πρώτη απεικόνιση των εξελίξεων στα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη της οικονομίας, την περίοδο αυτή, είναι χρήσιμη όσο και αναγκαία προκειμένου να αντιληφθούμε, όσο είναι δυνατόν, την συνολική πραγματικότητα που απορρέει από τους αριθμούς και όχι από μερικές και πολιτικές προσεγγίσεις.
Θα αναφερθώ σε στοιχεία των ετών 2020-2021-2022, θεωρώντας το έτος 2019 ως έτος που δεν ανήκει σε καμία από τις δύο κυβερνήσεις που ήταν στην εξουσία ένα εξάμηνο η καθεμία.

1. Την τριετία 2020-2022 ο ετήσιος πραγματικός ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ ήταν 1,66%.Όχι κάτι σημαντικό για το οποίο θα πρέπει να πανηγυρίζει η κυβέρνηση. Αντίστοιχα η αύξηση την περίοδο 2015- 2019 ήταν 0,9%.

2. Επειδή τα μακροοικονομικά μεγέθη είναι αλληλένδετα μεταξύ τους και επειδή τα οικονομικά μεγέθη είναι «εναλλακτικού κόστους» η επίτευξη αυτού του ρυθμού μεγέθυνσης επιτεύχθηκε με αύξηση του ελλείμματος του πρωτογενούς ισοζυγίου κατά μέσο ετήσιο όρο ίσο με 4,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ ή κατά 8,1 δις ευρώ. Σημειωτέων ότι παρέλαβε από την προηγούμενη κυβέρνηση πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 4,1% του ΑΕΠ. Σημειώνω ότι την περίοδο διακυβέρνησης της ΝΔ αυξήθηκε ο δανεισμός του κράτους κατά 44,27 δις ευρώ φθάνοντας τα 400,28 δις ευρώ από 356,01 δις ευρώ το 2019.Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε αυξήσει το δανεισμό κατά 31,8 δις ευρώ (2014: 324,2 και 2019: 356,0 δις ευρώ).

3. Η αύξηση αυτή είχε αυξητική (αρνητική) επίδραση στο λόγο Δημόσιο Χρέος/ΑΕΠ. Λόγω της μεγάλης αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, εκτιμάται στο 15,5%, το 2022 αναμένεται μείωση του λόγου ΔΧ/ΑΕΠ στο 171,0% (μείωση 23,5 ποσοστιαίων μονάδων). Παρά τη μείωση του λόγου ΔΧ/ΑΕΠ, λόγω του υψηλού πληθωρισμού, το ΔΧ σε απόλυτα νούμερα θα συνεχίσει να αυξάνεται όσο τα πρωτογενή αποτελέσματα της ΓΚ δεν καλύπτουν την πληρωμή των τόκων του δημοσίου.

4. Θετική ήταν η εξέλιξη του ΑΣΠΚ, κυρίως το 2022, λόγω και των πόρων 2, 1 δις του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και της αύξησης των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ). Ο ΑΣΠΚ εκτιμάται ότι το 2022 θα ανέλθει στα 26,3 δις αυξημένος κατά περίπου 6,3 δις ευρώ την περίοδο 2019-2022 και ως % του ΑΕΠ το 13,8, από 10,7% το 2019. Εκείνο που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι η τομεακή κατανομή του ΑΣΠΚ δεν δείχνει σχεδόν καμία διαφοροποίηση με την κατανομή των τελευταίων 12 ετών.

5. Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε το 2020 κατά 4,3%, το 2021 αυξήθηκε 7,6% , ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2022 μειώθηκε κατά 7,28% και το τρίτο τρίμηνο μειώθηκε επίσης κατά 1,7%. Συνολικά και για ολόκληρη την τριετία το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών υπολογίζεται ότι θα είναι αρνητικό.

6. Ο πληθωρισμός (Εθνικός ΔΤΚ) αυξήθηκε από 0,3% το 2019 σε 9,6% το 2022. Η ενεργειακή κρίση σαφέστατα έχει ουσιαστική συμβολή σε αυτή την εξέλιξη. Παρόλα αυτά η πραγματικότητα είναι αυτή.

7. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών την συγκεκριμένη τριετία διευρύνθηκε σημαντικά κινούμενο πλέον σε επικίνδυνα επίπεδα, θυμίζοντας παλαιές εποχές. Διατυπώνεται η άποψη ότι τουλάχιστον για το έτος 2022 αυτό οφείλεται στην αύξηση των τιμών των ενεργειακών προϊόντων. Η απάντηση είναι διπλή: τουλάχιστον το ½ του παρουσιαζόμενου ελλείμματος πράγματι μπορεί να αποδοθεί στην αύξηση των τιμών ενέργειας αλλά το υπόλοιπο προφανώς οφείλεται στα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Η δεύτερη απάντηση είναι ότι κανείς δεν είναι σίγουρος ότι οι τιμές των ενεργειακών προϊόντων θα μειωθούν στο μεσοπρόθεσμο διάστημα. Οι προβλέψεις για το 2023 υποστηρίζουν ότι το βαρέλι το πετρέλαιο θα κινηθεί κοντά στα 105 δολάρια και το φυσικό αέριο στα 140-150 δολάρια ανά MWh.

8. Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών παρουσιάζουν αύξηση. Μεγαλύτερη αύξηση όμως παρουσιάζουν οι αντίστοιχες εισαγωγές με αποτέλεσμα τη διεύρυνση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Κύρια αιτία η συνεχής αύξηση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου, παρά την πολλαπλώς διαφημιζόμενη αύξηση των εξαγωγών αγαθών. Οι πολυδιαφημισμένες εξαγωγές δεν μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στη μεγέθυνση του ΑΕΠ σε μια οικονομία όπως η ελληνική με τη σημερινή παραγωγική δομή. Η αναφορά στο μέγεθος των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών ανεξάρτητα από το αντίστοιχο μέγεθος των εισαγωγών εάν δεν γίνεται για λόγους σκοπιμότητας, γίνεται από λόγους άγνοιας. Τα δύο μεγέθη συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους: πρώτον είτε των αναγκών της ελληνικής παραγωγής πλήθους εισαγωμένων πρώτων υλών, ημικατεργασμένων και μηχανημάτων για την παραγωγή των ελληνικών προϊόντων που στη συνέχεια μέρος των οποίων εξάγονται (δηλαδή χαμηλή προστιθέμενη αξία της ελληνικής παραγωγής), είτε για την άμεση κάλυψη πλήθους καταναλωτικών αναγκών﮲ δεύτερον, για το λόγο ότι ένα μεγάλο μέρος των ελληνικών εξαγωγών αφορούν έσοδα από τον τουρισμό, τα οποία θεωρούνται «οιονεί» παραγόμενα εγχωρίως και τα οποία ως εισαγόμενοι πόροι ανακυκλώνουν, συντηρούν και διευρύνουν το εμπορικό έλλειμμα, κατευθυνόμενα σε εισαγωγές πάσης φύσεως αγαθών εμποδίζοντας εν τοις πράγμασι τη διεύρυνση της στενής παραγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας. Επίσης για το 2022 ο υψηλός πληθωρισμός έχει διογκώσει την αξία των εξαγωγών και των εισαγωγών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών το 9μηνο του 2022 σε τρέχουσες τιμές ήταν 77,694 δις ευρώ, ενώ σε σταθερές τιμές του 2015 ήταν 55,192 δις ευρώ. Αντίστοιχα οι εισαγωγές σε τρέχουσες τιμές ήταν 88,436 δις ευρώ ενώ σε σταθερές τιμές 62,771 δις ευρώ. Υπολογίζω έναν αποπληθωριστή του 40,0%. Αυτό για να μην νομίσουμε ότι ξαφνικά γίναμε εξαγωγική χώρα.

9. Σχετικά με την εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας παρατηρούνται τα εξής: Ο Οκτώβριος 2009 είναι ο μήνας που ανέλαβε η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου. Το ποσοστό ανεργίας ήταν στο 10,2%. Το παρέδωσε στην κυβέρνηση Λ. Παπαδήμα (Οκτώβριος 2011) στο 20,5%. Η κυβέρνηση Α. Σαμαρά –Ε. Βενιζέλου το παρέδωσε στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ (Δεκέμβριος 2014) στο 26,0%. Με τη σειρά της η αυτή η κυβέρνηση το παρέδωσε στη κυβέρνηση Κ. Μητσοτάκη (Ιούλιος 2019) στο 17,5% και τον Δεκέμβριο 2022 το ποσοστό ήταν στο 11,6%. Κατά τη θητεία των τριών πρώτων αναφερομένων κυβερνήσεων το ποσοστό ανεργίας είχε ανοδική πορεία. Κατά τη θητεία των δύο επομένων κυβερνήσεων το ποσοστό ανεργίας είχε φθίνουσα πορεία. Συγκριμένα: την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε κατά 10,3 ποσοστιαίες μονάδες. Αντίστοιχα την περίοδο κυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ αυξήθηκε κατά 5,5 ποσοστιαίες μονάδες. Την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε κατά 6,7 ποσοστιαίες μονάδες. Κατά δε την περίοδο της κυβέρνησης ΝΔ – Κ. Μητσοτάκη το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε κατά 5,9 ποσοστιαίες μονάδες.

10. Σύμφωνα με δηλώσεις το υπουργού Οικονομικών στη Βουλή το ιδιωτικό χρέος επί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ήταν 238 δις ευρώ. Στο τέλος του 2022 βρίσκεται περίπου στα 260,0 δις ευρώ. Επιμερίζεται ως εξής: υπόλοιπο δανείων 115 δις ευρώ. Από αυτά, τα 72 δισ. ευρώ είναι επιχειρηματικά δάνεια, τα 29,38 δισ. ευρώ είναι στεγαστικά και περίπου 8,6 δισ. ευρώ είναι καταναλωτικά. Ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τα δημόσια ταμεία 113 δις ευρώ (αυξήθηκαν πάνω από 3 δισ. ευρώ το 2022 συγκριτικά με το 2021). Οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία περίπου 30 δις ευρώ. Το ιδιωτικό χρέος, σε αντίθεση με το δημόσιο χρέος δεν είναι συνολικά ρυθμισμένο , όπως πχ το δημόσιο χρέος, και συνεπώς υπόκειται στους κινδύνους των διακυμάνσεων της αγοράς και των κατόχων του ειδικά το κομμάτι που ανήκει σε ιδιωτικούς φορείς (τράπεζες, funds και services).

(Ο Κώστας Μελάς είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας)