Η πρόσφατη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του σλοβάκου πρωθυπουργού Ρόμπερτ Φίτσο, η πρώτη απόπειρα δολοφονίας ευρωπαίου ηγέτη εντός της τελευταίας εικοσαετίας, συνοδεύεται από πλήθος ερωτημάτων που πολύ δύσκολα μπορούν να απαντηθούν, όπως: Τι επιδίωκε ο δράστης; Έδρασε μόνος του; Εάν όχι, ποιοι τον υποστήριξαν; Γιατί οι άνδρες της πρωθυπουργικής φρουράς αντέδρασαν με τόση βραδύτητα;

Σε χθεσινές του δηλώσεις ο σλοβάκος υπουργός Εσωτερικών, Μάτους Σούταϊ Έστοκ, ανέφερε ότι οι αρμόδιοι ανακριτές επικεντρώνονται στο ενδεχόμενο ο δράστης να μην ήταν ένας «μοναχικός λύκος», αλλά να έδρασε με την υποστήριξη συγκεκριμένης ομάδας. Υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση με το επιχείρημα ότι το ιστορικό των συνομιλιών του δράστη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξαφανίστηκε δυο ώρες μετά την εκδήλωση της δολοφονικής απόπειρας.

Παραδόξως το ίδιο το θύμα, ο πρωθυπουργός Φίτσο, σχολιάζοντας την ακραία πόλωση που συνόδευσε τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές στη χώρα, προέβλεψε την εκδήλωση παρόμοιας επίθεσης, αποδίδοντας αυτό το ενδεχόμενο στην τοξική ατμόσφαιρα και στα ακραία συνθήματα που χρησιμοποιούσαν εναντίον του τα κόμματα της σημερινής «φιλοδυτικής» ή και λεγόμενης φιλελεύθερης αντιπολίτευσης, τα οποία στήριξαν την εκλογή της απερχόμενης Προέδρου Ζουζάνα Τσιαπούτοβα και την υποψηφιότητα του ηττημένου υποψηφίου Ίβαν Κόρτσοκ.

Εάν το τοξικό και πολωτικό κλίμα που επικρατεί στο σλοβάκικο πολιτικό σκηνικό διαφέρει σε κάτι από το αντίστοιχο κλίμα που επικρατεί στις γειτονικές Πολωνία ή Ουγγαρία ή και σε άλλες χώρες της Κεντρικής και της Δυτικής Ευρώπης, αυτό έχει να κάνει κυρίως με το βαθμό έντασης και αντιπαλότητας. Ο ίδιος ο Φίτσο δεν είναι άμοιρος ευθυνών.

Το πολιτικό κλίμα στη Σλοβακία προσέλαβε ακραία πολωτικές διαστάσεις μετά τη δολοφονία του δημοσιογράφου Γιάν Κούτσιακ και της μνηστής του τον Φεβρουάριο του 2018. Η δολοφονία του συνδέεται με την έρευνα που διεξήγαγε για διάφορα σκάνδαλα στα οποία εμπλέκονταν συνεργάτες του τότε πρωθυπουργού Φίτσο, γεγονός που πυροδότησε σειρά διαδηλώσεων που οδήγησαν στην ανατροπή του φερόμενου ως λαϊκίστικου, εθνικιστικού και ξενοφοβικού κόμματος Smer, του οποίου ηγείτο ο Φίτσο.

Ωστόσο τα ίδια χαρακτηριστικά – λαϊκισμός, εθνικισμός, ξενοφοβία συν πολωτική ρητορική, μαφιόζικες μεθοδεύσεις και σκάνδαλα - διακρίνουν όλα τα πολιτικά κόμματα της σημερινής Σλοβακίας. Οι διαχωριστικές γραμμές Δεξιά – Αριστερά έχουν πάψει προ πολλού να λειτουργούν στη χώρα, ενώ οι Σλοβάκοι πολίτες που δεν έχει εγκαταλείψει τα κοινά και εξακολουθούν να ασχολούνται ή μάλλον να παρακολουθούν τις πολιτικές εξελίξεις αποτελούν σταθερή μειοψηφία.

Χαρακτηριστικά, στις Ευρωεκλογές του 2019 η συμμετοχή στη Σλοβακία ήταν στο 23% - η χαμηλότερη στην ΕΕ – ενώ μια πενταετία νωρίτερα έφτασε μόλις το 14%! Δύσκολα θα βρούμε άλλη χώρα της ΕΕ όπου η απαξίωση της πολιτικής να έχει κατρακυλήσει τόσο βαθιά όσο στη Σλοβακία. Από την πολιτική σκηνή της Σλοβακίας παρέλασαν νεοναζιστές και φασίστες που διεκδικούν την κληρονομιά του φασίστα ιερέα Γιόζεφ Τίσο, «προέδρου» του ανεξάρτητου σλοβακικού κράτους την περίοδο 1939-1945. Προβλήθηκαν εκκεντρικοί και γραφικοί ηγέτες, όπως ο 58χρονος επιχειρηματίας Μπόρις Κόλλαρ, ηγέτης του εμβληματικού κινήματος «Είμαστε μια οικογένεια», πατέρας 16 τέκνων με 11 διαφορετικές γυναίκες, πρόεδρος της σλοβακικής Βουλής μέχρι πρόσφατα!

Αυτός ο ετερόκλητος, ενίοτε και γραφικός, «αντι-Φίτσο» κυβερνητικός συνασπισμός διέφερε από τον Φίτσο και τους συμμάχους του μόνο στον εξωτερικό προσανατολισμό της χώρας, καθώς και στις διακηρύξεις τους περί πίστης στις αξίες της Δύσης και τα ιδανικά του φιλελευθερισμού. Άλλως τα πρόσωπα που τον αποτελούσαν (σε μια τετραετία άλλαξαν τρεις πρωθυπουργοί) διέπρεψαν σε ένα κρεσέντο οικονομικών σκανδάλων, λαϊκισμού, θεωριών συνωμοσιολογίας, ξενοφοβίας και μαφιόζικων πρακτικών.

Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο την περίοδο της καραντίνας, ιδιαίτερα δε μετά το ξέσπασμα της ρωσικής επίθεσης στη γειτονική Ουκρανία, πράγμα που προκάλεσε την άφιξη δεκάδων χιλιάδων προσφύγων και την ανοιχτή συστράτευση της Σλοβακίας στο πλευρό της Ουκρανίας, την οποία η Μπρατισλάβα ενίσχυε με πολεμικό υλικό και οικονομικά. Αυτή η στάση, σε συνδυασμό με τα ξενοφοβικά αντανακλαστικά των Σλοβάκων, οδήγησε τους περισσότερους ψηφοφόρους το 2023 πάλι στην αγκαλιά του Φίτσο και των ακραίων εθνικιστών.

Επιπλέον, ο εκλεκτός του Φίτσο για την προεδρία της χώρας Πέτερ Πελλεγκρίνι επικράτησε άνετα του αντιπάλου του στις προεδρικές εκλογές του περασμένου Απριλίου, οπότε του ανοιγόταν ο δρόμος να κυβερνήσει «αλά Όρμπαν» για αρκετά χρόνια, έχοντας απέναντί του μια αδύναμη και πολυκερματισμένη αντιπολίτευση την οποία συστηματικά αποδόμησε κατηγορώντας την, όπως και ο Όρμπαν τη δική του, ότι χρηματοδοτείται από τη Δύση και τον δισεκατομμυριούχο Σόρος.

Ο Φίτσο καρπώθηκε τη δυσαρέσκεια των Σλοβάκων, επενδύοντας όχι τόσο στον φιλορωσισμό αλλά στις αποστάσεις από την επίσημη πολιτική της ΕΕ στο Ουκρανικό. Άλλως στις εμφανίσεις του χρησιμοποιούσε επιχειρήματα για ειρήνευση, κατάπαυση του πυρός κλπ. Όμως σε μια βαθιά διχασμένη και τοξική κοινωνία, κάθε διαφοροποίησή του από την επίσημη πολιτική των Βρυξελλών και του ΝΑΤΟ ερμηνεύονταν από την αντιπολίτευση και τη Δύση ως συμπόρευση με τον Πούτιν.

Επιπλέον ο έμπειρος Φίτσο αξιοποίησε στο έπακρο τις αδυναμίες των αντιπάλων του προβάλλοντας ένα φιλολαϊκό και φιλεργατικό προσωπείο. Φερ ειπείν, δυο βδομάδες πριν την εκδήλωση της απόπειρας δολοφονίας του, έκανε ολονύκτια βάρδια δίπλα στους εργάτες μιας αυτοκινητοβιομηχανίας προκειμένου να δοκιμάσει στο πετσί του τα επακόλουθα της νυχτερινής εργασίας. Βγαίνοντας από το εργοστάσιο ανακοίνωσε ότι επαναφέρει το επίδομα νυχτερινής εργασίας, το οποίο προηγουμένως οι «φιλελεύθεροι» προκάτοχοί του φρόντισαν να καταργήσουν.

Θα περίμενε κάποιος ότι ο σοβαρός τραυματισμός του Φίτσο από τον επίδοξο δολοφόνο θα ηχούσε ως προειδοποίηση στους πολιτικούς παράγοντες όχι μόνο της Σλοβακίας, αλλά και των γειτονικών χωρών, όπου επίσης οι ντόπιες κοινωνίες παραμένουν βαθιά διχασμένες. Παρατηρούμε ωστόσο ότι μάλλον το αντίθετο συμβαίνει καθώς κάθε πολιτική παράταξη προσπαθεί να ερμηνεύσει και να αξιοποιήσει την επίθεση αυτή προς όφελός της.

(Ο Κώστας Τσίβος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας)