Σε έκθεση που δημοσιοποίησε είναι χαρακτηριστικός ο τίτλος: «Άνθρακες ο θησαυρός: Ελάχιστα τα οφέλη για την κλιματική μετάβαση από τη στήριξη της ΕΕ προς τις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα».

Στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου επισημαίνεται πως η χρηματοδοτική βοήθεια είχε πολύ μικρό θετικό αντίκτυπο στις προσπάθειες που γίνονται και πως ο άνθρακας εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πηγή εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

Ποια όμως είναι η βοήθεια της ΕΕ σε αυτή την προσπάθεια; Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ελεγκτικού Συνεδρίου «η ΕΕ κατέστησε διαθέσιμα κονδύλια στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής. Ειδικότερα, κατά την περίοδο 2014 2020, περίπου 12,5 δισεκατομμύρια ευρώ διατέθηκαν σε επτά τέτοιες περιφέρειες που υποβάλαμε σε έλεγχο».

Ωστόσο επισημαίνεται πως «παρά το γεγονός ότι η παραγωγή έχει μειωθεί σημαντικά, το 2019 η καύση άνθρακα εξακολουθούσε να ευθύνεται για το 15 % των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ».

Οι ερευνητές του Ελεγκτικού Συνεδρίου αναφερόμενοι στην έκθεση στην τελευταία Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ προσθέτουν ότι «στην πρόσφατη Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ, η σταδιακή κατάργηση του άνθρακα κρίθηκε καίριας σημασίας, προκειμένου να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι με ορίζοντα το 2030 και η κλιματική ουδετερότητα έως το 2050».

Ως εκ τούτου «το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, που δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2021, θέτει 19,3 δισεκατομμύρια ευρώ στη διάθεση των περιφερειών και των κλάδων που πλήττονται περισσότερο από τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα για την περίοδο 2021 2027».
Προκειμένου να ξεπεραστεί η περίοδος αναποτελεσματικότητας της ΕΕ, οι ελεγκτές του Συνεδρίου μέσα στην έκθεση ζητούν την αξιοποίηση του Ταμείου Δίκαιης μετάβασης με πιο στοχευμένο και αποδοτικό τρόπο.

Σχολιάζοντας, αναλυτικότερα, τα λάθη της ΕΕ, οι ελεγκτές επισημαίνου ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν υποβάλει την πρότασή της για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, που θα στόχευε στη στήριξη των περιφερειών και των κλάδων που πλήττονται περισσότερο, «δεν ανέλυσε διεξοδικά τα όσα είχαν επιτευχθεί στις περιφέρειες αυτές χάρη στην προηγούμενη χρηματοδότηση από την ΕΕ, ούτε τις ανάγκες που εξακολουθούσαν να υπάρχουν».

Και επισημαίνεται ειδικότερα ο κίνδυνος «να αναλωθεί η χρηματοδότηση χωρίς να υπάρξει τελικά μετάβαση». Τον κίνδυνο αυτό επιτείνει το στενό χρονοδιάγραμμα του προγράμματος: το μεγαλύτερος μέρος των κονδυλίων πρέπει να δεσμευθεί έως το τέλος του 2023 και να χρησιμοποιηθεί έως το τέλος του 2026.
Αναφερόμενοι σε συγκεκριμένες χώρες που εξακολουθεί ο άνθρακας να αποτελεί σημαντική πηγή εκπομπών αερίων θερμοκηπίου η έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου «δείχνει» την Πολωνία, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Βουλγαρία, τη Γερμανία, τη Σλοβενία και τη Ρουμανία.

Σε κάθε περίπτωση το Συνέδριο επισημαίνει ότι ο ευρωπαϊκός τομέας εξόρυξης άνθρακα συρρικνώνεται σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ αναγνωρίζει πως και ο πόλεμος στην Ουκρανία θα λειτουργήσει ως τροχοπέδη στην ενεργειακή μετάβαση.

«Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, βασική συνιστώσα της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ, παρέχει σημαντικούς πρόσθετους πόρους στις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα», δήλωσε ο Νικόλαος Μηλιώνης, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει ότι τα κεφάλαια που διαθέτει η ΕΕ θα χρησιμοποιηθούν για τη στήριξη της σταθερής πορείας προς την απεξάρτηση από τον άνθρακα, λαμβάνοντας βεβαίως υπόψη τις εντάσεις στην αγορά ενέργειας ως αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία», ανέφερε ο κ. Μηλιώνης χαρακτηριστικά.