Η εμμονή της κυβέρνησης Μητσοτάκη με τις μεγάλες επιχειρήσεις και η προσπάθειά της να απαλλάξει την Ελλάδα από τις μικρές, είναι πολλαπλώς ανεξήγητη σε μια εποχή που το μέγεθος δεν αποτελεί παράγοντα ανταγωνιστικότητας ή κοινωνικής προσφοράς.

Πουθενά όμως δεν είναι αυτό πιο ορατό περισσότερο από όσο είναι στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Μπήκαμε σε μια εποχή όπου το παγκόσμιο όραμα είναι η ατομική παραγωγή ενέργειας, όπου το αποτύπωμα του καθενός μας θα είναι μηδενικό.

Ο δρόμος προς αυτόν τον στόχο όμως περνάει μέσα από τον θεσμό των Ενεργειακών Κοινοτήτων (ΕΚΟΙΝ), όπου ένα χωριό, ένα νησί, ένας συνεταιρισμός ή ένας Δήμος, θα μπορούν να κατακτήσουν την ενεργειακή ανεξαρτησία. Όταν μιλήσαμε για ενεργειακές κοινότητες, προεκλογικά στον Δήμο Αθηναίων, πολλοί αναρωτήθηκαν και μας αμφισβήτησαν: «Τι σχέση έχει αυτό με την Αθήνα;». Τρία μόλις χρόνια μετά, δεν υπάρχει νοικοκυριό στην Αθήνα και σε όλη την Ελλάδα που να μην το αφορούν οι ενεργειακές κοινότητες. Οι ΕΚΟΙΝ είναι ένας θεσμός που η κυβέρνηση ναρκοθέτησε για χάρη των μεγάλων επιχειρηματιών. Σήμερα, τους δίνεται η ευκαιρία να αναθεωρήσουν.

Η πρόσφατη δημοσίευση του σχεδίου «REPowerEU» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με στόχο την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ε.Ε. από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα έως το 2027, φέρνει και πάλι στο προσκήνιο την ανάγκη να ενισχυθεί η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, σε ό,τι αφορά έργα ανάπτυξης ΑΠΕ.

Tο REPower EU, έχει ειδικούς στόχους (i) τη μείωση της ζήτησης μέσω και έργων εξοικονόμησης ενέργειας, (ii) τη διαφοροποίηση προμηθευτών για εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, (iii) την επιτάχυνση της μετάβασης στις ΑΠΕ. H Αθήνα θα έχει τη δυνατότητα να καταθέσει στην Κομισιόν πρόταση αναθεώρησης του Σχεδίου Ανάκαμψης και θα πρέπει να αποφασίσει για τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και για την πράσινη μετάβαση. Στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης και κυρίως στους στόχους (i) και (iii), οι τοπικές κοινωνίες μέσω των Ενεργειακών Κοινοτήτων μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά.

Ο θεσμός των ΕΚΟΙΝ αποτελεί μέρος μιας στρατηγικής μετασχηματισμού της οικονομίας από «συμβατική», βασισμένη στην ανάπτυξη με ορυκτά καύσιμα, σε μια εκσυγχρονισμένη «πράσινη οικονομία», βασισμένη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Η δυνατότητα δημιουργίας κοινοτήτων οι οποίες παράγουν την ενέργεια που καταναλώνουν από ανανεώσιμες πηγές, φέρνει μια πρωτόγνωρη ενεργειακή δημοκρατία. Γιατί; Διότι:

1. Αλλάζει ριζικά τη γεωστρατηγική σημασία της ενεργειακής παραγωγής.

2. Καθιστά μικρές και τοπικές κοινωνίες ενεργειακά ανεξάρτητες.

3. Διασφαλίζει την ενεργειακή ισότητα μεταξύ των μελών της καταπολεμώντας την ενεργειακή φτώχεια.

4. Πολλαπλασιάζει της ευκαιρίες των χωρών που παράγουν ενέργεια ή εργαλεία για την παραγωγή και την αποθήκευσή της.

Ο θεσμός των ΕΚΟΙΝ είναι ένα μοντέλο ενεργειακής μετάβασης, που βασίζεται στην αποκεντρωμένη παραγωγή και κατανάλωση ενεργειακών πόρων. Οφέλη προκύπτουν σε ένα ευρύ φάσμα όπως η οικονομία, το περιβάλλον, η κοινωνία, η τεχνολογία και η εκπαίδευση. Ειδικότερα, επιτυγχάνουν εξοικονόμηση χρημάτων, βοηθούν το περιβάλλον και το κλίμα και επιτρέπουν επενδύσεις για την επίτευξη ενεργειακών στόχων, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας, η ηλεκτροκίνηση κτλ. Μέρος ή περίσσευμα της παραγόμενης ενέργειας των ΕΚΟΙΝ μπορεί να διανέμεται σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες. Και είναι ιδιαιτέρως σημαντικό ότι η λειτουργία τους προάγει την ανάπτυξη της τεχνογνωσίας και της καινοτομίας στην παραγωγή και τη διαχείριση της ενέργειας.

Οι δεύτερες ευκαιρίες είναι σπάνιες στην πολιτική. Όμως, η ανάγκη για απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο προσφέρει στην κυβέρνηση μια τέτοια, που δεν πρέπει να αγνοήσει, προς όφελος των πολλών.

(Ο Παύλος Γερουλάνος είναι πρώην υπουργός-επικεφαλής παράταξης στον Δήμο Αθηναίων)