Η Γερμανία είναι το νέο και οριστικό πεδίο της γεωπολιτικής σύγκρουσης που ξεκίνησε με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Οι Ρώσοι έχουν ήδη κόψει την παροχή αερίου σε 11 ευρωπαϊκές χώρες της ΕΕ (ανάμεσα τους η Πολωνία, η Βουλγαρία και η Φιλανδία), επικαλούμενοι διάφορους λόγους (τον τρόπο πληρωμής, την ένταξη στο ΝΑΤΟ ή άλλους). Αλλά φαίνεται πως ο αντίκτυπος είναι μέχρι στιγμής διαχειρίσιμος. Οι τιμές ενέργειας είναι ψηλά, αλλά οι αμυντικές προσαρμογές των χωρών αυτών είναι στοιχειωδώς πετυχημένες.

Στην περίπτωση της Γερμανίας, δεν πρόκειται για επίσημη διακοπή, αλλά αφορά την προγραμματισμένη επισκευή του αγωγού North Stream 1 και την ατελή προσφορά των υπηρεσιών συντήρησης από την Σήμενς του Καναδά, θέμα το οποίο φαίνεται να επιλύθηκε. Εντούτοις, όλοι αναμένουν την επόμενη μέρα της ολοκλήρωσης της επισκευής. Αν θα επανέλθει η ροή ή θα υπάρξει μειωμένη ροή ή οριστική παύση. Τους καλοκαιρινούς μήνες το φυσικό αέριο προορίζεται πρωτίστως για τις ανάγκες της βιομηχανίας και την δημιουργία αποθεμάτων για το χειμώνα. Αυτά τα αποθέματα είναι απόλυτα κρίσιμα για την επόμενη χρονιά.

Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Η Γερμανία έχει ήδη ένα έκτακτο σχέδιο διαχείρισης της κατάστασης. Τώρα ανέβασε το επίπεδο από το πρώτο (πρόωρη προειδοποίηση) στο δεύτερο (φάση συναγερμού). Και φυσικά προετοιμάζεται για το τρίτο (φάση έκτακτης ανάγκης). Στο δεύτερο στάδιο η αγορά ενέργειας μπορεί ακόμα να λειτουργεί κανονικά, αλλά προεγγράφεται η ανησυχία για την μακροχρόνια επάρκεια προσφοράς φυσικού αερίου. Στην τρίτη φάση πρακτικά μπαίνουν ποσοτικοί περιορισμοί στην κατανάλωση και η διανομή γίνεται «με δελτίο» σε βιομηχανία, καταναλωτές και παραγωγή ενέργειας. Σήμερα κάθε κατηγορία από αυτές απορροφά το ένα τρίτο του φυσικού αερίου. Το ρωσικό αέριο έχει ήδη αρχίσει να μειώνεται σημαντικά (από 55% κάλυψης των γερμανικών αναγκών έχει ήδη μειωθεί στο 35%). Αλλά τα όρια φαίνεται να έχουν εξαντληθεί. Πώς θα ζήσει η Γερμανία με ένα κενό περίπου 30% των αναγκών της σε φυσικό αέριο αυτό είναι το ερώτημα.

Αυτό είναι και το τρίτο επίπεδο. Θα μειωθεί η κατανάλωση από τα νοικοκυριά στη θέρμανση (κατεβάζοντας τους βαθμούς στο 18-20). Οι βιομηχανίες, κυρίως οι ενεργοβόρες, (περίπου 2500 εταιρείες που απορροφούν το μεγάλο μέρος του φυσικού αερίου) θα αντιμετωπίσουν περιορισμούς. Και φυσικά θα ελεγχθεί η εξοικονόμηση ηλεκτρικού ρεύματος σε δημόσιες χρήσεις και ίσως χρειαστεί και μικρή εξοικονόμηση στην ιδιωτική κατανάλωση. Στο ηλεκτρικό ρεύμα το πρόβλημα είναι μικρότερο (το φυσικό αέριο είναι το 15% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με 55% να προέρχεται από ΑΠΕ και το υπόλοιπο από άνθρακα και άλλες πηγές).

Τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο πρωτίστως στη βιομηχανική παραγωγή και πιθανόν στην απασχόληση. Και θα κοστίσουν στην πραγματική οικονομία μία ύφεση της τάξης του 1-3% του ΑΕΠ. Θα κοστίσουν σε απώλεια παραγωγής περίπου 200 δις. Η διάρκεια θα είναι 1-2 χρόνια. Και οι ψηλές τιμές θα συντηρούν τις πληθωριστικές πιέσεις.

Η ενεργειακή βιομηχανία είναι φυσικά υπό κατάρρευση. Διότι όπως στη Γαλλία χρεοκόπησε η EDF, καθώς το κόστος της ενεργειακής κρίσης δεν μεταφέρθηκε στην κατανάλωση, προστατεύοντας στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, έτσι και στη Γερμανία οι αυξήσεις τιμών ήταν πολύ μικρές. Οι ενεργειακές εταιρείες είναι έτοιμες να χρεοκοπήσουν. Βοηθήθηκαν με ευνοϊκό κρατικό δανεισμό σχεδόν 20 δις, αλλά οι ζημιές είναι, και κυρίως θα είναι πολλαπλάσιες τους επόμενους μήνες. Οπότε αναπόφευκτα θα υπάρξουν είτε νέες ενισχύσεις ή μερική κρατικοποίηση, ή επιμερισμός του κόστους και με τους καταναλωτές, ή ένας συνδυασμός αυτών.

Η στρατηγική της Γερμανικής απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο είναι τριπλή. Πρώτον επιτάχυνση των ΑΠΕ. Μόνο που η βιομηχανία που παράγει φωτοβολταικά και αιολικά είναι αμφίβολο αν μπορεί να παρακολουθήσει τους στόχους επικαλούμενη την κλίμακα των νέων επενδύσεων και κυρίως την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού. Δεύτερον την αύξηση των εισαγωγών LNG (η Γερμανία δεν έχει καν σταθμούς LNG) γνωρίζοντας τους περιορισμούς στην παγκόσμια προσφορά. Τρίτον την ενεργοποίηση των μηχανισμών αλληλεγγύης που υπάρχουν στην ΕΕ, εν προκειμένω όμως οι μόνες συμφωνίες που πέτυχε ήταν με Αυστρία και Δανία. Προσδοκά να προστεθούν και άλλες χώρες. Τέλος η εισαγωγή υδρογόνου, αλλά τα επίπεδα που προεγγράφει είναι πολλαπλάσια της σημερινής παγκόσμιας παραγωγής. Με δεδομένες τις τεράστιες αυτές δυσκολίες η μεταβατική περίοδος εκ των πραγμάτων θα στηρίζεται σε ισχυρά μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας.

Φαντάζει παρ’ όλα αυτά ως το «χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου». Η Γερμανία και η Ιταλία που από κοινού απορροφούν το 70% του ρωσικού αερίου που έρχεται στην Ευρώπη, σχεδιάζουν την απεξάρτηση τους από αυτό. Αυτό θα χρειαστεί 2-4 χρόνια. Είναι πιο κοστοβόρα λύση, αλλά δεν υπάρχει επιστροφή. Ήδη η Ευρώπη εισάγει περισσότερο αμερικανικό LNG από ότι ρωσικό αέριο. Η Ρωσία στο ενδιάμεσο διάστημα καλείται να προκαλέσει ότι πιθανή οικονομική ζημιά μπορεί, σημαντική από κάθε άποψη, αλλά προσωρινή. Μία ύφεση μεσοσταθμικά της τάξης του 1% στην ευρωπαϊκή οικονομία ή ένα, ή οριακά δύο, «κρύους χειμώνες» στη Γερμανία και την Ιταλία.

Μόνο που αυτό επιταχύνει ένα «νέο τείχος» που κτίζεται εδώ και μήνες μετά την εισβολή. Αρκετά πιο ανατολικά από το Βερολίνο. Και αυτό το «τείχος» έρχεται για να μείνει. Και το μέλλον που προδιαγράφεται είναι απρόβλεπτο και επικίνδυνο.

(Ο Γιώργος Σταθάκης είναι πρ. Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας)