«Της Tύχης παιχνιδάκι ο βίος των ανθρώπων» καταθέτει το μελαγχολικό του πόρισμα ο Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, σε ένα προτρεπτικό επίγραμμά του. Φτωχός γραμματοδιδάσκαλος ο Παλλαδάς, δύσκολα εξοικονομούσε τα προς το ζην. Και δυσκολεύτηκε ακόμα περισσότερο μετά τη δολοφονία της φιλοσόφου Υπατίας από τους φανατικούς χριστιανούς, το 415 μ.Χ., όταν είδε τους μαθητές του να λιγοστεύουν δραματικά. Πλήρωσε τη φιλία του με τον αστρονόμο και μαθηματικό Θέωνα, πατέρα της Υπατίας, που την αποχαιρέτισε με ένα επιτύμβιο επίγραμμά του. «Παίγνιόν εστι Τύχης μερόπων βίος». Η Αλεξάνδρεια, όπου ζούσε ο Παλλαδάς, είχε αφιερώσει στην Τύχη ένα λαμπρότατο οικοδόμημα, το Τυχαίον. Παρότι μυθολογήθηκε σαν κόρη του Δία ή του Ωκεανού, η Τύχη άργησε να κερδίσει θέση στο πάνθεο. Οι πιστοί της πλήθυναν στην ελληνιστική εποχή και στα ρωμαϊκά χρόνια (οι Ρωμαίοι τη λάτρευαν με το όνομα Φορτούνα). Στην εποχή του Παλλαδά, εποχή της παρακμής του ελληνικού πνεύματος, της συντριβής του μάλλον, ναοί και αγάλματά της υπήρχαν σε πολλές πόλεις. Την απεικόνιζαν –συχνά τυφλή– με τον Πλούτο αγκαλιά ή να κρατάει πηδάλιο, το κέρας της Αμάλθειας, μια ζυγαριά. Η ζυγαριά και η τυφλότητά της μας φέρνουν στον νου τη Δικαιοσύνη, ξέρουμε ωστόσο ότι κάθε καλή εξουσία, που σέβεται τον εαυτό της και επιθυμεί να διασφαλίσει το μέλλον της, προσφέρει μεγάθυμα το δικό της φως στην τυφλή δέσποινα.

«Ου λόγον, ου νόμον οίδε Τύχη, μερόπων δε τυραννεί, / τοις ιδίοις αλόγως ρεύμασι συρομένη» επιμένει σε άλλο επίγραμμά του ο Παλλαδάς. «Nόμο ή λογική η Tύχη δεν γνωρίζει. / Tύραννος των ανθρώπων καταντά, / έτσι όπως τη σέρνουν τα ρεύματά της τα παράλογα». Για να μετριάσουν τις επιπτώσεις της Τύχης, της Μοίρας, του κισμέτ, του κάρμα, του πεπρωμένου, της «κακιάς ώρας» με δυο λέξεις, οι άνθρωποι προσπαθούν να θεμελιώνουν τις κοινωνίες τους στους νόμους και τη λογική. Να γιατί κάποια στιγμή η θεά Τύχη απορρόφησε ολόκληρη Ισιδα: για να γεννηθεί έτσι μια μεικτή θεότητα, η Ισιτύχη, που «αντιπροσωπεύει στον θρησκευτικό συγκρητισμό της αυτοκρατορικής εποχής τη δύναμη –μισή Πρόνοια, μισή Ειμαρμένη– στην οποία υπακούει ο κόσμος» (από το «Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας» του Πιερ Γκριμάλ, επιμέλεια Βασ. Ατσαλος, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 1991).
Πρόνοια εναντίον Ειμαρμένης. Αλλά στα Τέμπη δεν εμφανίστηκε ούτε καν η μεσοβέζικη Ισιτύχη. Είναι πια ολοφάνερο ότι καμία πρόνοια δεν είχε υπάρξει ώστε να αποφευχθεί η «πεπρωμένη» σύγκρουση των αμαξοστοιχιών. Το συνειδητοποιούμε όλοι εκ των υστέρων, τώρα πια που αναγκάστηκαν και τα κανάλια, και γενικώς τα μεγάλα ΜΜΕ, να ασχοληθούν με ό,τι αποσιωπούσαν συστηματικά και αντιδημοκρατικά. Και οι «τεμπελχανάδες» συνδικαλιστές προειδοποιούσαν, και η ερευνητική δημοσιογραφία επέμενε στη δουλειά της, και η Ευρωπαϊκή Ενωση έκανε αυστηρές συστάσεις, και βουλευτές κατέθεταν ερωτήσεις στη Βουλή προς τους αρμόδιους υπουργούς. Οι οποίοι; Οι οποίοι έχουν καταρρίψει κάθε ρεκόρ αλαζονείας και άρνησης της λογοδοσίας που οφείλουν. Οσοι τούς κρίνουν είναι «τοξικοί» και «λαϊκιστές». Και όσες αστοχίες τους έχουν την καλοσύνη να αναγνωρίσουν με ύφος θεατρικό (εξ ου και το «πάμε πάλι» προς τους κάμεραμεν, όταν η πόζα στην πρώτη απαγγελία δεν προκύπτει ημιπειστικά ψευδοσυγκινημένη), τις φορτώνουν αυτοαπαλλακτικά στους «εξωγενείς παράγοντες» και στις «διαχρονικές παθογένειες». Ή επιχειρούν να τις αμβλύνουν με τη θλιβερή μέθοδο της διάχυσης ευθυνών και του συμψηφισμού. Βεβαίως και υπάρχουν πάγια εξουσιαστικά ήθη και διαχρονικές «προτεραιότητες» που κρατούν τη χώρα καθηλωμένη, όποιο κόμμα κι αν κυβερνά. Το κράτος είναι πάντα λάφυρο· η ημετεροκρατία οδηγεί αναπόφευκτα στη μετριοκρατία, η οποία πάντως αναβαπτίζεται σε αριστοκρατία· η λογοδοσία, το μεδούλι της δημοκρατίας, εννοείται σαν βαρετή πολυτέλεια· το κομματικό μικροόφελος πληγώνει και αδικεί ακόμα και τα ζητήματα που χαρακτηρίζονται εθνικά και τσακίζει οποιαδήποτε βούληση σύγκρουσης με κατεστημένα συμφέροντα· το πελατειακό σύστημα παραμένει άθικτο, ανέγγιχτο· ο νεποτισμός πανηγυρίζει χωρίς ενδοιασμούς και χωρίς αιδώ, κι ας έχει μετατρέψει το πολίτευμά μας σε κληρονομική δημοκρατία. Κι άλλα πολλά, στοιχεία μιας παράδοσης που κατακρίνεται μεν απ’ όλους, αποδείχτηκε όμως ανθεκτικότατη σε «Αλλαγές», «Εκσυγχρονισμούς», «Ισχυρές Ελλάδες», «Μεταρρυθμίσεις», «Συγκρούσεις με τους Νταβατζήδες», «Αμεσες Δημοκρατίες», «Πρώτη Φορά Αριστερά», «Επιτελικά Κράτη».

Η διαχρονική παθογένεια που ορίζει ότι οι ελεγχόμενοι δικαιούνται να απαντήσουν χωρίς να πουν κάτι συγκεκριμένο για το συγκεκριμένο οδήγησε τον κ. Κώστα Καραμανλή να υποκριθεί τον ηθικά θιγόμενο στη Βουλή, στις 18 Φεβρουαρίου. Για την ασφάλεια των σιδηροδρομικών μετακινήσεων είχε ερωτηθεί ο τότε υπουργός Υποδομών και Μεταφορών. Τώρα, πολύ θα ήθελε να μην είχε καταγραφεί πουθενά η στρεψόδικη απάντησή του: «Δεν παίζουμε με την ασφάλεια των επιβατών στα τρένα. Είναι ντροπή και ντρέπομαι που θέτετε θέματα ασφαλείας. Θα ήθελα να ανακαλέσετε αμέσως. Είναι ντροπή. Οταν σας εξήγησα και σας το ξαναλέω: Διασφαλίζουμε την ασφάλεια. Είστε αδιάβαστος, δυστυχώς, όπως πολλοί συνάδελφοί σας». Φανερό είναι τώρα ποιος ήταν αδιάβαστος και ποιος θα ‘θελε να ανακαλέσει ντροπιασμένος. Αλλά είναι πια αργά.

Η διαχρονική παθογένεια του αχαλίνωτου αυτοθαυμασμού, που τίποτε δεν τον υποστηρίζει και δεν τον δικαιολογεί, οδήγησε τον πρωθυπουργό να χρησιμοποιήσει στη Λάρισα, στις 24 Φεβρουαρίου, λέξεις και μεταφορές που σίγουρα θα ήθελε να μην είχαν φύγει ποτέ από το έρκος των οδόντων του, πάντοτε χαμηλό στους αυτοκολακευόμενους, που πριν συνεπάρουν το ακροατήριό τους, έχουν υπερενθουσιαστεί οι ίδιοι από τα λεγόμενά τους και καταλήγουν να τα πιστεύουν σαν αληθινά. «Η αναστήλωση της διεθνούς θέσης της χώρας», είπε ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, στηρίζεται σε γερά οικονομικά θεμέλια (γνωστά, άλλωστε, σε κάθε εργαζόμενο). «Από σχεδόν λαθρεπιβάτης στην ευρωπαϊκή αμαξοστοιχία, η Ελλάδα ταξιδεύει πια στο πρώτο βαγόνι. Μας σέβονται». Θλίψη. Η διαχρονική παθογένεια του «εγκαινιάζειν μακέτες» προς εντυπωσιασμό θα σκηνοθετούσε τον κ. Μητσοτάκη, την επομένη του τραγικού δυστυχήματος στα Τέμπη, να πανηγυρίζει στο Κέντρο Τηλεδιοίκησης – Σηματοδότησης σιδηροδρομικού δικτύου βορείου Ελλάδος. Μόνο που το Κέντρο αυτό δεν παραϋπάρχει, αν πιστέψουμε τον κ. Κώστα Γενιδούνια, που σαν πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Προσωπικού Ελξης ΟΣΕ, κάτι θα ξέρει: «Μπορεί κάποιος να μας πει πού είναι και πού λειτουργεί η σηματοδότηση και η τηλεδιοίκηση στη βόρεια Ελλάδα; Προς Δράμα δεν υπάρχει, μετά το Πλατύ προς Φλώρινα μονή γραμμή, ενώ προς Αθήνα όλα σβηστά, μετά το τχ1 κόκκινο, σε λειτουργία η Σίνδος, η γραμμή προς Στρυμόνα ζούγκλα».

Ζούγκλα. Στην Ελλάδα 2.0 που «ηγείται στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και μεριμνά για την ποιότητα ζωής όλων των ανθρώπων της», όπως σεμνά έλεγε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου, στις 4 Ιανουαρίου 2022. Κατάθλιψη.

(Ο Παντελής Μπουκάλας είναι δημοσιογράφος- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την «Καθημερινή» της Κυριακής)