Με τις εκλογές της Κυριακής κλείνει μια μακρά προεκλογική περίοδος. Στην πρώτη προεκλογική περίοδο συζητήθηκε σχεδόν μόνο το ζήτημα της απλής αναλογικής και το δήθεν πρόβλημα ακυβερνησίας που ελλοχεύει λόγω της εφαρμογής της. Στη δεύτερη προεκλογική περίοδο κυριάρχησε ως βασικό πρόβλημα της χώρας το ζήτημα της μουσουλμανικής μειονότητας.

Αν κάποιος ξένος ανταποκριτής παρακολουθήσει τις συζητήσεις στα προεκλογικά πάνελ θα συμπεράνει πως η χώρα έχει λύσει όλα τα κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα και πως αντιμετωπίζει μόνο τον εξ΄ ανατολών κίνδυνο. Ο τρόπος με τον οποίο έχει επιβληθεί στον δημόσιο λόγο μια συγκεκριμένη ατζέντα συζήτησης δημιουργεί εύλογες αμφιβολίες για την ποιότητα του πολιτικού διαλόγου και το βάθος της δημοκρατίας.

Ζητήματα, όχι προφανώς ασήμαντα, αλλά όχι άγνωστα ούτε πρωτοφανή για το ελληνικό γίγνεσθαι, και μάλλον δευτερεύοντα για την κοινωνία καθίστανται το επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης, ενώ τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνική πλειοψηφία δεν συζητούνται καν.

Μια μεγάλη κατηγορία που μέσα στην Μνημονική κρίση πλήρωσε δυσανάλογο βάρος είναι οι συνταξιούχοι.

Το πολιτικό σύστημα διατείνεται πως τα Μνημόνια έχουν τελειώσει. Οι συνταξιούχοι όμως γνωρίζουν ότι οι περισσότερες Μνημονιακές περικοπές έχουν διατηρηθεί. Είναι σημαντικό να θυμηθούμε τι έχασαν οι συνταξιούχοι την προηγούμενη δεκαετία και ποιες παρεμβάσεις είναι απαραίτητες για την άρση των αδικιών που υπέστησαν.

1. Μπορεί η φορολογική εισφορά αλληλεγγύης να καταργήθηκε, αλλά η εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων του ν.3863/2010 παραμένει… στο ύψος της.

Συγκεκριμένα, η παρακράτηση είναι 3% για συντάξεις από 1.400,01 έως 1.700 ευρώ, 6% για συντάξεις από 1.700,01 έως 2.000 ευρώ και 7% για συντάξεις από 2.000,01 έως 2.300 ευρώ, 9% για συντάξεις από 2.300,01 έως 2.600 ευρώ, 10% για συντάξεις από 2.600,01 έως 2.900 ευρώ, 12% για συντάξεις από 2.900,01 έως 3.200 ευρώ,13% για συντάξεις από 3.200,01 έως 3.500 ευρώ και 14% για συντάξεις από 3.500,01 ευρώ και άνω.

Η εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων έχει ακόμα ένα χαρακτηριστικό. Αφορά το σύνολο των συντάξεων είτε έχουν εκδοθεί πριν την 13η -5-2016 είτε εκδίδονται τώρα.

Η διατήρηση της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων αποτέλεσε και την αιτία που χιλιάδες συνταξιούχοι με υψηλές συντάξεις , ενώ είδαν αύξηση 7,75% επί των μεικτών αποδοχών τους, στον λογαριασμό έλαβα το 1/3 της αύξησης αυτής.

Για παράδειγμα , παλαιός συνταξιούχος με 1582 ευρώ μεικτή κύρια σύνταξη , έπρεπε αν έχει αύξηση 7,75%, δηλαδή 122,6 ευρώ . Επειδή υπερέβη η σύνταξη του τα 1.700 ευρώ μεικτά , η εισφορά αλληλεγγύης αυξήθηκε από 3% σε 6%με αποτέλεσμα η νέα κράτηση να ανέλθει στα 102 ευρώ και η τελική αύξηση που είδε ο συνταξιούχος να περιοριστεί στα 22 ευρώ . Όπως προκύπτει , η διατήρηση της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων, αποτελεί έναν μόνιμο μηχανισμό «κουτσουρέματος» των αυξήσεων που χορηγούνται βάσει του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ και του πληθωρισμού, καθιστώντας τις όποιες αυξήσεις κολοβές Σύμφωνα με την έκθεση του συστήματος ΗΛΙΟΣ, περίπου 240.000 συνταξιούχοι λαμβάνουν σύνταξη από 1.500 έως 2.000 ευρώ, 50.000 από 2.000 έως 2.500 και μόλις 18.000 υψηλότερα ποσά.

Το ποσό που συγκεντρώνεται από την παρακράτηση της εισφοράς αλληλεγγύης στις κύριες συντάξεις είναι περίπου 145,2 εκατ. ευρώ ετησίως και 15.4 εκατ. ευρώ από τις επικουρικές άνω των 300 ευρώ.

Μέχρι στιγμής δεν έχουμε διαβάσει στα προγράμματα των κομμάτων την παραμικρή δέσμευση για την κατάργηση , ή έστω την μείωση της εισφοράς αλληλεγγύης.

2. Με τον νόμο 4387/2016, προβλέφθηκε η σταδιακή κατάργηση του ΕΚΑΣ έως το 2019. Το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων θεσπίστηκε το 1996 με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου η οποία κυρώθηκε με τον νόμο 2453/1997 (ΦΕΚ 273 Α) προβλέφθηκε αρχικά για 300.000 συνταξιούχους. Έως το 2016 , που ξεκίνησε η σταδιακή κατάργηση του αποτέλεσε την κεντρική ασπίδα προστασίας των χαμηλοσυνταξιούχων καθώς διασφάλιζε ένα ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης . Το ελάμβανε έως το 2015 το 10% των συνταξιούχων.

Η τρόικα επέβαλλε την περικοπή του με την αιτιολογία ότι δεν αποτελούσε ασφαλιστική παροχών , καθώς υπήρχε ανταποδοτικότητα σε σχέση με τις εισφορές που είχαν καταβάλλει οι συνταξιούχοι. Αν και το κόστος του ΕΚΑΣ, δεν ήταν υπέρογκο για τα δημοσιονομικά μεγέθη, οι δανειστές το στοχοποίησαν από την αρχή των Μνημονίων. Από 1-1-2020 οι χαμηλοσυνταξιούχοι δεν λαμβάνουν ΕΚΑΣ ούτε κάποιο άλλο βοήθημα .Το ΕΚΑΣ κυμαινόταν από 57,5 ευρώ για τα πιο υψηλά κλιμάκια και έφτανε έως τα 230 ευρώ για τους πιο αδύναμους οικονομικά χαμηλοσυνταξιούχους. Όπως γίνεται αντιληπτό , υπάρχουν συνταξιούχοι που απώλεσαν 230 ευρώ Χ 12 μήνες=2760 ευρώ ετησίως μετά την περικοπή του ΕΚΑΣ. Η εκτίναξη του πληθωρισμού και της ακρίβειας, οδηγεί τους χαμηλοσυνταξιούχους στην ακραία φτώχεια. Πως μπορεί να ζήσει σήμερα κάποιος με 400 ευρώ το μήνα ; Δικαιούνται αξιοπρεπείς αποδοχές . Είναι άμεση ανάγκη για επαναφορά ενός νέου βοηθήματος που θα καταβάλλεται σε μηνιαία βάση στους χαμηλοσυνταξιούχους με ατομικό εισόδημα έως 7.200 ευρώ και οικογενειακό εισόδημα έως 14.400 ευρώ . Το καταβαλλόμενο ποσό θα είναι κυμαινόμενο ανάλογα με την συνταξιοδοτική παροχή που λαμβάνει ο συνταξιούχος. Η επαναφορά ενός μόνιμου μηχανισμού ενίσχυσης των χαμηλοσυνταξιούχων αποτελεί στοιχειώδη υποχρέωση του κράτους απέναντι στους απόμαχους της ζωής .

3. Το 2012 με τον ν.4093/2012 καταργήθηκαν τα δώρα και τα επιδόματα. Η περικοπή τους κρίθηκε αντισυνταγματική από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Η κυβέρνηση δεν χορήγησε ούτε τα αναδρομικά του 11μήνου 2015-2016, ούτε προέβη σε αποκατάσταση την κομμένων επιδομάτων. Οι συνταξιούχοι λαμβάνουν 12 συντάξεις . Οι χαμηλοσυνταξιούχοι έχασαν και 2 συντάξεις το χρόνο και το ΕΚΑΣ, με αποτέλεσμα να απολέσουν το 60% του έως το 2012 ετησίου εισοδήματος τους.

4. Με τον νόμο 4387/2016 αλλά και το νόμο 4670/2020 , επανυπολογίστηκαν οι συντάξεις που είχαν απονεμηθεί έως 13-5-2016. Η διαφορά μεταξύ του παλαιού υπολογισμού και του νέου υπολογισμού του ν.4387/2016, διατηρήθηκε ως προς την καταβολή της ως προσωπική διαφορά. Ενώ από το 2018, η χώρα έχει εξέλθει της μνημονιακής επιτήρησης και όπως αναφέρεται , είναι έτοιμη να ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα, η προσωπική διαφορά διατηρείται με αποτέλεσμα , περίπου 950.000 συνταξιούχοι να μην έχουν δει έως τώρα την παραμικρή αύξηση ενώ άλλοι περίπου 280.000 συνταξιούχοι είδαν μόνο ένα μέρος της αύξησης . Η πρακτική αυτή του Ελληνικού κράτους , είναι παράνομη , καθώς συγκρίνει τις νέες επανυπολογισμένες συντάξεις με τις καταβαλλόμενες συντάξεις πριν τον ν.4387/2016 συνυπολογίζοντας τις περικοπές των νόμων 4093/2012 και 4051/2012 που έχουν κριθεί παράνομες και αντισυνταγματικές από το ΣΤΕ. Το αποτέλεσμα είναι η προσωπική διαφορά να υπολογίζεται λανθασμένα σε βάρος των συνταξιούχων που λαμβάνουν λιγότερα από όσα δικαιούνται. Σε κάθε περίπτωση η διατήρηση της προσωπικής διαφοράς διαιρεί τους συνταξιούχους σε διαφορετικές ταχύτητες. Θα πρέπει να καταργηθεί και οι αυξήσεις να γίνονται επί των καταβαλλομένων συντάξεων, για να αποκατασταθεί η δικαιοσύνη και το να ενισχυθεί πραγματικά το εισόδημα των συνταξιούχων.

Τα 4 βασικά σημεία που αποτελούν μια παρέμβαση για την στήριξη των συνταξιούχων είναι η επαναφορά μόνιμου μηχανισμού ενίσχυσης των χαμηλοσυνταξιούχων στα πρότυπα του ΕΚΑΣ, η επαναφορά των Δώρων και των επιδομάτων, έστω και κλιμακωτά με κριτήρια εισοδήματος, κατάργησης της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων και η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς ώστε οι αυξήσεις να λαμβάνουν χώρα επί των καταβαλλομένων συντάξεων. Η επόμενη κυβέρνηση θα κάνει κάτι από αυτά; Εως τώρα η Νέα Δημοκρατία , της οποία η νίκη δεν αμφισβητείται και η αυτοδυναμία πιθανολογείται σφόδρα, δεν έχει προβλέψει κάτι στο πρόγραμμα της για τα ζητήματα αυτά.

Οι Έλληνες συνταξιούχοι δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας και να περιμένουν κάθε Χριστούγεννα φιλοδωρήματα . Δεν είναι επαίτες. Έβαλαν πέραν του δέοντος πλάτη τα χρόνια της κρίσης . Αιμοδότησαν μέσω υπέρογκων περικοπών τα δημόσια ταμεία ενώ ταυτόχρονα βοηθούσαν τις οικογένειες τους που μετρούσαν ανέργους μέσα στην κρίση. Λύσεις υπάρχουν , χρειάζεται η πολιτική βούληση. Κοινωνικοί αυτοματισμοί που εισάγουν ανεπίκαιρες συγκρούσεις γενεών δεν πείθουν κανένα. Είναι ώρα για αποκατάσταση των αδικιών.

Μια άλλη ευμεγέθης κοινωνική κατηγορία που εθίγη ενδεχομένως πιο πολύ από όλες μέσα στην οικονομική κρίση είναι οι μισθωτοί. Ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε ονομαστικά, αλλά ο πραγματικός μέσος μισθός βάσει της πρόσφατης έκθεση του ΟΟΣΑ, μειώθηκε το 2022 κατά 7,4 % λόγω του πληθωρισμού . Παράλληλα οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας δεν είναι υποχρεωτικές με αποτέλεσμα να παρατηρείται το φαινόμενο , ενώ η χώρα καταγράφει υψηλό ρυθμό ανάπτυξης και κάποιες επιχειρήσεις να κερδοφορούν , οι εργαζόμενοι να βλέπουν τις αποδοχές τους καθηλωμένες ή και μειωμένες λόγω της ακρίβειας. Η Νέα Δημοκρατία προβλέπει αύξηση 25% στις αποδοχές των μισθωτών έως το τέλος της τετραετίας αλλά χωρίς να εξηγεί πως θα προκύψει αυτή. Το πρόγραμμα της μοιάζει πιο πολύ με ευχολόγιο παρά με ουσιαστική δέσμευση . Την αυτορρύθμιση της αγοράς, οι εργαζόμενοι την βίωσαν την προηγούμενη τετραετία ως ανέκδοτο. Ελπίζουμε να μην έχουμε και άλλα ανέκδοτα την επόμενη τετραετία.

Η επόμενη κατηγορία που αγωνιά για το μέλλον της είναι οι δανειολήπτες και οι ελεύθεροι επαγγελματίες.

Hδη, βάσει της ηλεκτρονικής πλατφόρμας πλειστηριασμών eauction , για το 2023 έχουν μέχρι τώρα αναρτηθεί 40.513 πλειστηριασμοί που αναμένεται να διενεργηθούν. Το νούμερο που σήμερα γνωρίζουμε, μας προετοιμάζει για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ρεκόρ πλειστηριασμών μετά το 2022. Σύσσωμη η αντιπολίτευση ζητούσε την θέσπιση προστατευτικού πλαισίου για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Η απερχόμενη κυβέρνηση αρνείται κάθε παρέμβαση χαρακτηρίζοντας τους συμπολίτες μας που χάνουν την περιουσία τους συλλήβδην κακοπληρωτές. Το ζήτημα αφορά 700.000 συμπολίτες και πολλούς ακόμα , που λόγω της συνεχούς αύξησης των επιτοκίων, κινδυνεύουν να καταστούν ληξιπρόθεσμοι. Το πάγωμα των επιτοκίων ήρθε πολύ καθυστερημένα με αποτέλεσμα οι μηνιαίες δόσεις να έχουν γίνει ήδη ασήκωτες. Αν δεν υπάρξει μετά το καλοκαίρι αποκλιμάκωση των επιτοκίων, το πρόβλημα θα πάρει διαστάσεις πλημμυρίδας νέων κόκκινων δανείων . Έχει παρατηρηθεί αύξηση άνω του 50% στις καταγγελίες δανείων ή ρυθμίσεων οφειλών ακόμα και μετά από απόφαση του νόμου Κατσέλη και αντίστοιχη αύξηση των διαταγών πληρωμής που κοινοποιούνται προς είσπραξη των οφειλών . Παράλληλα τα funds συνεχίζουν να μεταβιβάζουν και αναμεταβιβάζουν τα κόκκινα δάνεια το ένα στο άλλο ανά δίμηνο και να προχωρούν σε πλειστηριασμούς, στους οποίους ως πλειοδότες εμφανίζονται εικονικές εταιρείες συγγενικών οικονομικών συμφερόντων. Ενώ μέσω της διαδικασίας αυτής λαμβάνει χώρα η μεγαλύτερη αναδιανομή πλούτου των τελευταίων δεκαετιών , το ζήτημα δεν συζητήθηκε ποτέ το τελευταίο τρίμηνο.

Παράλληλα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν μπορούν να ρυθμίσουν τις οφειλές τους προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία γιατί η ρύθμιση που προώθησε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας , στην πράξη , αφορούσε ελάχιστους. Αυτό αποδεικνύεται από τον πολύ μικρό αριθμό που έως τώρα κατάφερε να επανενταχθεί σε ρύθμιση 120 δόσεων ή να ρυθμίζει σε 72 δόσεις τις οφειλές που γεννήθηκαν μετά το 2021. Τα ληξιπρόθεσμα χρέη στο Δημόσιο αυξάνονται ραγδαία. Το Δημόσιο μετά από πολλά χρόνια , άρχισε ξανά τις κατασχέσεις και του πλειστηριασμούς. Το περιβάλλον είναι ασφυκτικό κυρίως για τις μικρές επιχειρήσεις που έχουν τεθεί εκτός δυνατότητας χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα και κινδυνεύουν με λουκέτο.

Το ιδιωτικό χρέος απειλεί να καταστρέψει όχι μόνο τα μικρά και μεσαία νοικοκυριά αλλά και τις παραγωγικές δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας. Η προηγούμενη τετραετία χαρακτηρίσθηκε από την εσκεμμένη αδράνεια μπροστά στην εκτίναξη του ιδιωτικού χρέους και από την υποστήριξη με κάθε τρόπο των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων που αποσκοπούν να κερδοσκοπήσουν μέσα από την κατάσταση αυτή.

Οι εκλογές μπορεί σήμερα να τελειώνουν, αλλά τα προβλήματα παραμένουν και η απόκρυψη τους τους από την δημόσια συζήτηση, δεν τα λύνει. Αν δεν υπάρξουν άμεσες παρεμβάσεις το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό.

(Ο Κώστας Δ. Τσουκαλάς είναι δικηγόρος)