Η διαπραγμάτευση ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία διεξάγεται σε κλίμα αμοιβαίας δυσπιστίας και με πολλά μέτωπα να παραμένουν ανοιχτά. Για τους Αμερικανούς η διεύρυνση του ΝΑΤΟ αποτελεί κορυφαία επιλογή ενότητας και ισχυροποίησης ενός οργανισμού που μέχρι πρότινος βρισκόταν σε αμφισβήτηση. Η δε συμπερίληψη δύο κρατών με μακρά παράδοση ουδετερότητας, ιδίως της Σουηδίας, θα είναι η πληρωμένη απάντηση στον ρωσικό αναθεωρητισμό και θα προσφέρει στρατηγικό βάθος στην κρίσιμη περιοχή της Βαλτικής.

Η Τουρκία όμως έχει για την ώρα άλλη άποψη. Εξαρχής κράτησε αποστάσεις και επιφυλάξεις, κρίνοντας ότι της παρουσιαζόταν μοναδική ευκαιρία να τροποποιήσει δραστικά την πολιτική των δύο σκανδιναβικών κρατών απέναντι στο κατά αυτή κουρδικό τρομοκρατικό στοιχείο, που διαβιοί κυρίως στη Σουηδία. Επίσης, η Aγκυρα απαίτησε την άρση του εμπάργκο όπλων που της είχε επιβληθεί μετά το 2019, με τη Φινλανδία να το κάνει πράξη. Και αυτό γιατί το Ελσίνκι «καίγεται» για την επιτάχυνση των διαδικασιών, φτάνοντας στο σημείο να προτείνει να αποσυνδεθεί η υπόθεση με την αδιέξοδη περίπτωση της Σουηδίας.

Την ίδια αποσύνδεση, αλλά σε άλλο επίπεδο, επιχειρεί ανεπιτυχώς και η Τουρκία, αναφορικά με την προμήθεια των F-16 και την επέκταση του ΝΑΤΟ. Προκειμένου, λοιπόν, να αποφύγει τις αμερικανικές πιέσεις, μου περιήλθε η πληροφορία ότι ο πρόεδρος της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης σκέφτεται να ζητήσει να γίνουν δύο ξεχωριστές ψηφοφορίες ακόμη και πριν από τη διάλυση της Βουλής, ώστε να επικυρωθεί το πρωτόκολλο ένταξης για τη Φινλανδία, αλλά να ανάψει κόκκινο για τη Σουηδία.

Το περιστατικό με τον Δανό ακροδεξιό πολιτικό που έκαψε το Κοράνι έξω από την τουρκική πρεσβεία στη Στοκχόλμη και η κρεμάλα ομοιώματος του Τούρκου προέδρου από Κούρδους διαδηλωτές είναι βούτυρο στο ψωμί του Ερντογάν, ο οποίος προσπαθεί τώρα να βγει από τη δύσκολη θέση και να εκθέσει τη Σουηδία ως την αποκλειστικά υπεύθυνη για κάτι που ο ίδιος είχε αποφασίσει εξαρχής να χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί. Πλέον πιστεύει ότι κανείς δεν θα μπορεί να τον κατηγορήσει ότι παίζει το παιχνίδι του Πούτιν, μπλοκάροντας τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, εκτιμώντας, ωστόσο, ότι η Ουάσιγκτον δεν θα καμφθεί, δεχόμενη την ένταξη των δύο σκανδιναβικών κρατών σε διαφορετικές (χρονικά) φάσεις, άρα το τέλμα θα παραμείνει. Ομως, η Σουηδία θα πάρει τον μουντζούρη και είναι αλήθεια ότι πέρα από τους τακτικισμούς Ερντογάν η κυβέρνηση της Στοκχόλμης παρότι έδειξε πιο ευέλικτη σε θέματα κράτους δικαίου συγκριτικά με την προηγούμενη, εν συνεχεία και υπό την πίεση των ανεβασμένων ακροδεξιών δυνάμεων υιοθέτησε μια σκληρότερη στάση στα έτσι κι αλλιώς ανερμάτιστα αιτήματα της Αγκυρας περί έκδοσης προσώπων εχθρικών προς το καθεστώς, και όχι μόνο εγκληματιών και τρομοκρατών.

Η τουρκική ηγεσία από την πλευρά της εκμεταλλεύεται το μομέντουμ για να προβάλει το πρόσωπο του προστάτη των αδυνάτων και δη μουσουλμανικής προέλευσης (έχει άλλωστε επενδύσει συστηματικά σε αυτό), προκειμένου να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και την περηφάνια των μουσουλμάνων και για να φανεί ότι νουθετεί τους Ευρωπαίους (κάλεσε και τον Ολλανδό πρέσβη για ανάλογο περιστατικό με το Κοράνι), καταγγέλλοντάς τους για διακρίσεις, ξενοφοβία και παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ετσι διευρύνει το ακροατήριό του στο εξωτερικό και ικανοποιεί απόλυτα το εγχώριο. Ο ρόλος του ηγέτη που στρέφει τον καθρέφτη στη Δύση για να φανεί η υποκριτική της γύμνια ταιριάζει γάντι στον Ερντογάν και θα τον εξαντλήσει στον δρόμο προς τις εκλογές και ενώ τα αρνητικά δημοσιεύματα για την αυταρχική του διακυβέρνηση στον δυτικό Τύπο πολλαπλασιάζονται. Εν γνώσει του άλλωστε αλληλοτροφοδοτείται με τα άκρα εντός της Ευρώπης, γιατί στην πράξη τα θέλει ως συνομιλητές του για να μπορεί να στέλνει τα μηνύματά του διεθνώς.

Ομως, το κυριότερο για την Αγκυρα είναι η επίδραση της στάσης της απέναντι στη Σουηδία, που την εμφανίζει εξηγήσιμη και δικαιολογημένη, στις διαβουλεύσεις με την Ουάσιγκτον. Ιδανικά η Τουρκία με την τροπή που έχουν πάρει οι εξελίξεις επιζητεί την οριστική διακοπή της υποστήριξης που προσφέρουν οι ΗΠΑ στους Κούρδους της Συρίας. Ωστόσο, η προμήθεια των F-16 είναι καίριας σημασίας ζήτημα, όπως και η ανοχή της Δύσης απέναντί του στην τελική ευθεία προς τις εκλογές. Υπολογίζει ο Ερντογάν ότι θα την πετύχει εφόσον κρατήσει την κύρωση της ενσωμάτωσης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ για μετά τις εκλογές. Ανεξάρτητα πάντως από το ποια πλευρά έχει την πολυτέλεια του χρόνου ώστε να συμβιβαστεί με τους όρους της, υπό τις παρούσες συνθήκες γίνεται ακόμη πιο δύσκολο για την Τουρκία να προσθέσει ακόμη ένα «αγκάθι» στις ταραγμένες σχέσεις της με τις ΗΠΑ, προκαλώντας κρίση με την Ελλάδα.

Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και αναλυτής διεθνών θεμάτων του AΝΤ1-Το Άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την «Καθημερινή» της Κυριακής)