Σύμφωνα με το διεθνές ινστιτούτο SIPRIτης Στοκχόλμης (13 Μαρτίου 2023) οι εισαγωγές μεγάλων οπλικών συστημάτων στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά +43% στο διάστημα 2013-22 ενώ το ίδιο διάστημα οι αγορές όπλων παγκόσμια μειώθηκαν κατά -5.1%. Ειδικά τον τελευταίο χρόνο λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, οι εξοπλισμοί στην Ευρώπη αυξήθηκαν απότομα όπως και στην Άπω Ανατολή λόγω της έντασης στην Ταϊβάν ενώ στη Μέση Ανατολή παρέμειναν σε υψηλό επίπεδο.
Η Ουκρανία μετά την ρωσική εισβολή (Φεβρουάριος 2022) έγινε η τρίτη χώρα παγκόσμια σε εισαγωγές μεγάλων οπλικών συστημάτων (μετά το Κατάρ και την Ινδία).

Οι εισαγωγές όπλων έπεσαν στην Αφρική κατά -40%, στην Λατινική Αμερική κατά -21%, στην Ασία και Ωκεανία κατά -7,5% και στη Μέση Ανατολή κατά -8,8%.

Οι εξαγωγές των ΗΠΑ αυξήθηκαν από 33% στο 44% ενώ της Ρωσίας έπεσαν από 22% στο 16% αλλά οι ρωσικές εξαγωγές αυξήθηκαν προς την Κίνα (+39%) και στην Αίγυπτο (+44%). Οι γαλλικές εξαγωγές αυξήθηκαν από 7,1% στο 11%. Ειδικά προς την Ινδία η Γαλλία τείνει να καλύψει τις εισαγωγές όπλων στο 30% και να αντικαταστήσει τις ρωσικές εξαγωγές σε αυτή την χώρα.

Η Κίνα την τελευταία δεκαετία αύξησε τις εισαγωγές όπλων κατά 4,1%, κύρια από την Ρωσία. Η Νότια Κορέα αύξησε τις εισαγωγές από τις ΗΠΑ κατά +61% και η Ιαπωνία κατά +171% ενώ η Αυστραλία κατά 23%.

Η Ινδία παραμένει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας όπλων αλλά μειώθηκαν στη δεκαετία κατά 11%. Το Πακιστάν, ο κυριότερος αντίπαλος της Ινδίας, κατέχει την όγδοη θέση στις εισαγωγές, τις οποίες αύξησε κατά 14%, κύρια από την Κίνα.

Στη Μέση Ανατολή τρείς χώρες, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και η Αίγυπτος περιλαμβάνονται στην πρώτη δεκάδα των εισαγωγέων όπλων παγκόσμια, στη διάρκεια της δεκαετίας.
Η Σαουδική Αραβία ήταν ο δεύτερος εισαγωγέας και εισήγαγε το 9,6% των εξοπλισμών αυτή την περίοδο. Το Κατάρ αύξησε τις εισαγωγές κατά 311% και έγινε ο τρίτος εισαγωγέας παγκόσμια.
Τα περισσότερα όπλα στη Μ. Ανατολή εισήχθησαν από τις ΗΠΑ (54%), από την Γαλλία (12%), Ρωσία(8,6%) και Ιταλία (8,4%). Περιλάμβαναν περισσότερα από 260 αεροσκάφη, 516 άρματα μάχης και 13 φρεγάτες. Ήδη έχουν παραγγείλει επιπλέον 180 αεροσκάφη εκ των οποίων 24 από την Ρωσία για το Ιράν.

Οι χώρες του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη αύξησαν τις εισαγωγές όπλων κατά 65%, ιδιαίτερα μετά την ρωσική εισβολή. Οι εισαγωγές όπλων στην Ευρώπη ήταν 47% υψηλότερες το διάστημα 2018-22 από το αντίστοιχο 2013-17.

Η Ουκρανία από το 1991 μέχρι το 2021 δεν εισήγαγε μεγάλο αριθμό βαρέων όπλων. Μετά την ρωσική εισβολή και μέχρι το τέλος του 2022 έγινε ο τρίτος μεγαλύτερος εισαγωγέας όπλων, μετά το Κατάρ και την Ινδία. Οι περισσότερες εισαγωγές έγιναν από τις ΗΠΑ (35%), Πολωνία (17%), Γερμανία (11%), Μ. Βρετανία (10%) και Τσεχία (4,4%). Μέχρι το τέλος του προηγούμενου έτους η Ε.Ε. είχε χρηματοδοτήσει εξοπλισμούς για την Ουκρανία ύψους 3,1 δις ευρώ.

Γενικότερα, οι εισαγωγές όπλων στην Ευρώπη ήταν 47% υψηλότερες την περίοδο 2018-22 από την περίοδο 2013-17. Οι περισσότερες εισαγωγές έγιναν από την Μ. Βρετανία, ακολουθεί η Ουκρανία και η Νορβηγία. Οι ΗΠΑ εξήγαγαν στην Ευρώπη το 56% των όπλων που πήρε η περιοχή το διάστημα 2018-22, η Ρωσία το 5,8% (κύρια στην Λευκορωσία) και η Γερμανία το 5,1%.

Τα παραπάνω, κουραστικά ίσως αλλά πραγματικά νούμερα, δείχνουν τις τάσεις εξοπλισμού στην Ευρώπη και παγκόσμια.
Η Ευρώπη, δυστυχώς, παίρνει πάλι την πρωτιά που κατείχε από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα μέχρι το 1990.

Οι εξοπλισμοί αυτοί, με την μεγάλη ακρίβεια προσβολής του αντιπάλου και την μεγάλη καταστρεπτική δυνατότητα, πολλαπλασιάζουν δραματικά τα χαρακτηριστικά που υπήρχαν στα όπλα στη διάρκεια του Α΄ και Β΄ Παγκοσμίων Πολέμων. Οι 150.000, τουλάχιστον, νεκροί στα πεδία της Ουκρανίας και από τους δυο εμπολέμους, σε διάστημα ενός χρόνου, δείχνουν την καταστρεπτικότητα των νέων όπλων. Τα καταφύγια δεν προστατεύουν πλέον, τα άρματα μάχης έγιναν ευάλωτα, τα αεροσκάφη δεν τολμούν να πετάξουν ανενόχλητα. Ότι κινείται εντοπίζεται και ότι εντοπίζεται προσβάλλεται και καταστρέφεται.

Επανέρχεται το φαινόμενο της ‘’αυτοεκπληρούμενης προφητείας’’ που υπήρχε τα χρόνια πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τις αρχές του αιώνα όλες οι μεγάλες χώρες εξοπλίζονταν γιατί έβλεπαν τον αγώνα δρόμου και δεν ήθελαν να μείνουν πίσω. Τελικά, ο πόλεμος ξέσπασε και σαν συνέπεια των μεγάλων εξοπλισμών. Οι λαοί είχαν αφιονιστεί από πριν. Οι πολεμικές βιομηχανίες συναγωνίζονταν στην κατασκευή μεγαλύτερων πλοίων, με ισχυρότερο εξοπλισμό και όταν άρχισε ο πόλεμος περιορίστηκε μεν γεωγραφικά στις περιοχές της Φλάνδρας στο Βέλγιο και στην Ανατολική Πρωσία αλλά οδήγησε μετά από τέσσερα χρόνια αιματοχυσίας σε ανακωχή μετά από τεράστια φθορά των αντιπάλων. Η Γερμανία ηττήθηκε όχι γιατί καταλήφθηκε όπως στον Β’ Π.Π. αλλά γιατί είχε την μεγαλύτερη φθορά. Όμως έπεσαν τρίακαθεστώτα-αυτοκρατορίες(Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική αυτοκρατορία) και αναδείχθηκε η Σοβιετική εξουσία.

Ο κίνδυνος της μεγάλης φθοράς επικρέμαται στην Ευρώπη και ευρύτερα. Ένας αγώνας δρόμου μεγάλων εξοπλισμών, πολύ ακριβότερων από τα προηγούμενα χρόνια, μπορεί να δημιουργήσει εντάσεις και κίνδυνο συγκρούσεων εντός ή στον περίγυρο της Ευρώπης, με ανυπολόγιστες συνέπειες. Οι εντάσεις αυτές, σε συνδυασμό με οικονομικές κρίσεις, που βλέπουμε πόσο εύκολα μεταδίδονται, μπορεί να προκαλέσουν εσωτερικές αναταραχές και ανατροπές κυβερνήσεων. Καταστάσεις που μπορεί να θυμίσουν την περίοδο του μεσοπολέμου 1920-1940.

Στην Ελλάδα, οι αναπόφευκτοι εξοπλισμοί λόγω της τουρκικής απειλής, πρέπει να είναι εξορθολογισμένοι και να προσανατολίζονται στα αναγκαία, που δεν είναι πάντοτε τα ακριβότερα.

Τα δυο κυριότερα σημεία έντασης, στην Ουκρανία και στην Ταϊβάν, δείχνουν ότι η αντιπαράθεση των μεγάλων δυνάμεων αφορούν την επικράτηση για λόγους γεωστρατηγικούς και οικονομικούς. Η πολυπολικότητα αυτή τη στιγμή δείχνει την ουτοπία κυριαρχίας μιας δύναμης παγκόσμια.
Αν δεν ληφθούν υπόψη όλοι οι παράγοντες και τα συμφέροντα θα βρεθούμε σε καταστάσεις όπου θα διακυβεύεται όχι μόνο η παγκόσμια ειρήνη αλλά και η ύπαρξη του πλανήτη.
Και αυτός ο κίνδυνος δεν αντισταθμίζεται από κανένα γεωστρατηγικό ή οικονομικό όφελος.

(Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)