Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών (FAO), μέχρι το 2050 σχεδόν 7 στους 10 ανθρώπους θα ζουν σε πόλεις. Ο αστικός πληθυσμός μεγαλώνει τρείς φορές περισσότερο από τον αγροτικό πληθυσμό (3% έναντι 0,89% σε ετήσια βάση).

Μέχρι το 2030, ο αστικός πληθυσμός θα υπερβεί τα 4 δισεκατομμύρια. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι διπλάσιος από το έτος 2000.

Σε αντίθεση, ο αγροτικός πληθυσμός των κρατών με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα θα αυξηθεί πολύ λιγότερο, γύρω στα 3 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050 – λίγο περισσότερο από τα 2, 95 δισεκατομμύρια που ήταν το έτος 2000.

Αν και ο αγροτικός πληθυσμός αυξάνεται στην Αφρική και στην Νότια Ασία, σε άλλες περιοχές όπως η Αμερική και η Ευρώπη μειώνεται.

Στην Ασία ο αστικός πληθυσμός θα αυξηθεί κατά 83% (από 1,9 δις σε 3,5 δις) ενώ ο αγροτικός πληθυσμός από 2,3 δις θα μειωθεί σε 1,8 δις.

Από το 1950 στις αναπτυγμένες χώρες οι μεγάλες πόλεις αυξήθηκαν από 49 σε 112 ενώ στον αναπτυσσόμενο και φτωχό κόσμο από 39 σε 213.

Η απομάκρυνση από την ύπαιθρο έχει σχέση με την φτώχεια, την άνιση κατανομή κλήρου, την περιβαλλοντική υποβάθμιση και τους κινδύνους από εμφύλιους πολέμους.

Αντίθετα, η προσέλκυση στις πόλεις έχει σχέση με εύρεση εργασίας σε βιομηχανικές περιοχές, υψηλότερους μισθούς, καλύτερες κοινωνικές υπηρεσίες και ευκαιρίες μόρφωσης.

Αυτή η τάση οδηγεί σε αύξηση ζήτησης τροφίμων, αλλαγή κτήσης γης, αλλαγή του τρόπου διανομής και αγοράς των τροφίμων. Η γη συγκεντρώνεται σε λίγα χέρια, οι χονδρέμποροι, οι μεταφορές και οι αλυσίδες supermarkets ελέγχουν το κύκλωμα παραγωγής, μεταφοράς και διάθεσης των προϊόντων, σε πολλές περιπτώσεις με μορφή καρτέλ ή με δυσανάλογα μεγάλες τιμές για τον αγοραστή της πόλης και δυσανάλογα μικρές τιμές για τον παραγωγό, ιδιαίτερα τον μικρό και μεσαίο, ο οποίος δεν διαθέτει κεφάλαιο, μέσα ή αντιστάσεις.

Ο Κ. Μαρξ χαρακτήρισε αυτή την τάση με τον όρο ΄΄πρωταρχική συσσώρευση΄΄ (Κεφάλαιο, πρώτος τόμος), υιοθετώντας ένα παλαιότερο όρο του Άνταμ Σμιθ. Θεωρεί ότι ξεκίνησε από τον 16ο αιώνα και είναι η διαδικασία χωρισμού του παραγωγού της υπαίθρου από τα μέσα παραγωγής και η μετατροπή του σε μισθωτή εργάτη στις πόλεις. Γράφει ότι η πρωταρχική συσσώρευση παίζει στην οικονομία τον ίδιο ρόλο που παίζει το προπατορικό αμάρτημα στη θεολογία. ‘’Ο Αδάμ δάγκωσε το μήλο κι έπεσε το κρίμα πάνω σε όλο το ανθρώπινο γένος’’.

Το ’’κρίμα’’ αυτό πέφτει τώρα σε όλο τον κόσμο.

Αφού χρησιμοποιήθηκαν όλα τα μέσα για έλεγχο του εμπορίου τροφίμων (καρτέλ, αλυσίδες, χρηματιστήρια) αλλά χρησιμοποιήθηκαν και μέσα στοιχειώδους διατήρησης της αγροτικής παραγωγής (επιδοτήσεις, αποζημιώσεις) μάλλον έφτασε ο κόμπος στο χτένι και στην παραγωγή και στην διάθεση.
Οι κυρίαρχοι κύκλοι στην Ευρώπη που καθορίζουν τις πολιτικές της, νόμισαν ότι οι καταναλωτές, κύρια των βορείων χωρών, θα τρώνε μια ζωή φτηνά αγροτικά προϊόντα από τρίτες χώρες και παρέβλεψαν την αγροτική παραγωγή των χωρών τους.
Θέλησαν βιολογικά προϊόντα από την Ευρώπη για τους πλούσιους και φτηνά από τρίτες χώρες για τον πολύ κόσμο. Οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου όπως η Ελλάδα ήταν μόνο για τουρισμό.

Τώρα η κλιματική αλλαγή θερίζει τις τρίτες χώρες και η έλλειψη φτηνής ενέργειας την Ευρώπη.
Τα χωράφια των μικρών παραγωγών έγιναν τσιφλίκια και οι αγρότες έγιναν εργάτες (προλετάριοι). Τα κέρδη πάνε στους μεσάζοντες και στα Supermarket που λειτουργούν στις τιμές σαν καρτέλ. Ο μικρός αγρότης δεν βγαίνει...
Ο κόμπος έφτασε στο χτένι.
Οι μελλοντικές επισιτιστικές κρίσεις ίσως επισκιάσουν τις γνωστές χρηματιστηριακές.

Ο κόσμος στις πόλεις υποφέρει περισσότερο σε μαζικές καταστροφές (φυσικές ή πολεμικές / ανθρωπογενείς).

Να θυμηθούμε τους μαζικούς βομβαρδισμούς αστικών περιοχών στον Β’ Π.Π. (Δρέσδη, Λονδίνο, Βερολίνο, Χιροσίμα, Ναγκασάκι, Γκρόζνυ), τους σεισμούς, πυρκαγιές κλπ.

Στους τωρινούς πολέμους βλέπουμε τι γίνεται στις κατοικημένες περιοχές της Ουκρανίας που βρίσκονται στη περιοχή των επιχειρήσεων. Καταστροφές σε κατοικίες και κτήρια που πλησιάζουν το 70% και ανθρώπινες απώλειες μεταξύ των κατοίκων ή απομακρύνσεις και προσφυγοποίηση που αγγίζει τα 10 εκατομμύρια από ένα πληθυσμό 40 εκατ. της Ουκρανίας.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει στη Γάζα. Οι κάτοικοι και στις δυο περιπτώσεις στρυμωγμένοι σε πολυώροφα κτήρια και στενές λωρίδες εδάφους γίνονται στόχοι των επιδιώξεων των εμπολέμων. Στην Ευρώπη πάνω από 25% του εδάφους της είναι πόλεις. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση πολέμου οι απώλειες και οι καταστροφές θα είναι τεράστιες ακόμη και αν συζητήσουμε μόνο για συμβατικό πόλεμο γιατί σε περίπτωση πυρηνικού θα είναι πραγματικά όλεθρος. Οι πόλεμοι πλέον γίνονται ‘’για τις πόλεις και δια των πόλεων’’.

Οι κοινωνικές εντάσεις στις μεγάλες πόλεις αυξάνονται, η εγκληματικότητα επίσης. Ο φτωχός αλλά και ο πλούσιος και οι ανισότητες φαίνονται με γυμνό μάτι. Λείπουν τα βασικά ή περισσεύει ο πλούτος. Δεν υπάρχει η γη για να δώσει τα αναγκαία για την επιβίωση. Όλα εξαρτώνται από αλλού. Και όταν η εξάρτηση σπάσει λόγω ανομβρίας ή φυσικών καταστροφών η αναζήτηση τροφίμων γίνεται από μακρινούς τόπους. Και όταν αυτό επίσης καταρρεύσει λόγω περιβαλλοντικών παραγόντων ή πολέμων δεν υπάρχει εναλλακτική.

Η ζήτηση τροφίμων και στέγης γίνεται μεγαλύτερη από την διάθεση. Οι τιμές αυξάνουν ανεξέλεγκτα. Η κερδοσκοπία θεριεύει.

Η αστάθεια και η περιβαλλοντική υποβάθμιση μειώνει τη δυνατότητα του παγκόσμιου Νότου να τροφοδοτεί τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι χορτάτοι παρακαλούν τους πεινασμένους. Αυτοί κλείνουν ότι δρομολόγια και θαλάσσια στενά μπορούν για να εκβιάσουν τους πλούσιους. Η φτωχότερη χώρα του κόσμου, η Υεμένη, γίνεται κέντρο του ενδιαφέροντος.

Στη χώρα μας όπου θα μπορούσαμε να παράγουμε πολλά αγροτικά προϊόντα η ύπαιθρος εγκαταλείπεται συστηματικά μετά τον εμφύλιο. Τότε για ασφάλεια και τώρα για ένα καλύτερο αν και πιθανότατα αβέβαιο μέλλον των παιδιών τους. Η παραγωγή είναι δέσμια των όρων της ευρωπαϊκής (βλέπε γερμανικής) ιδιοτέλειας που θέλει να παράγει και ζάχαρη και αυτοκίνητα και της πολιτικής εισαγωγών φτηνών προϊόντων από τρίτες χώρες. Μια Ευρώπη που θα ταΐζει τους πλούσιους με βιολογικά τρόφιμα και τους λοιπούς με φτηνά μεταλλαγμένα ή με τρόφιμα χαμηλής ποιότητας από ανεξέλεγκτες περιοχές.

Η επισιτιστική κρίση είναι κοντά και δυστυχώς φαίνεται ότι θα συνοδεύεται με πολέμους αναδιανομής πλούτου, πόρων και ζωνών επιρροής. Και η έλλειψη αυτή τη φορά δεν θα αφορά χρηματιστικά κεφάλαια αλλά τρόφιμα και νερό.

Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.