Την Πέμπτη 6 Οκτωβρίου έγινε η πρώτη Σύνοδός Κορυφής της νέας Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας. Ελάχιστη συζήτηση έγινε στη χώρα μας για την φύση του νέου αυτού θεσμού και την χρησιμότητα του στην σημερινή συγκυρία.

Η όλη ιδέα ξεκινάει από μια πρόταση του Εμμανουέλ Μακρόν τον Μάιο 2022. Είχε πει ότι μια ‘Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα θα επιτρέψει στα δημοκρατικά ευρωπαϊκά έθνη και βρουν ένα νέο χώρο για πολιτική συνεργασία, ασφάλεια και συνεργασία στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, των επενδύσεων, των υποδομών, της κινητικότητας των πολιτών και της νεολαίας’.

Η πρόταση για αυτό το νέο θεσμό κατατέθηκε μετά την υποβολή υποψηφιότητας για ένταξη από την Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία. Και δεδομένου ότι, όπως είχε πει και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φον Ντερ Λάιεν, δεν υπάρχει παράκαμψη που να οδηγεί σε γρήγορη ένταξη και απαιτούνται δεκαετίες για να μπορέσει να γίνει η Ουκρανία μέλος, εκτιμήθηκε ότι έπρεπε να προταθεί κάτι άμεσο και συμπεριληπτικό, στο οποίο να μπορέσει άμεσα να συμμετάσχει.

Ουσιαστικά πρόκειται για ένα δεύτερο κύκλο κρατών γύρω από της ΕΕ των 27 και αποτελεί όχι μια ένωση αλλά ένα φόρουμ ανταλλαγών και συνεργασίας. Ο ΟΑΣΕ που θα μπορούσε να διαδραματίσει έναν τέτοιο ρόλο, έχει σήμερα παραλύσει και καμιά απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί λόγω της συμμετοχής της Ρωσίας σε αυτόν.

Στην πρώτη εναρκτήρια συνάντηση προσκλήθηκαν 44 κράτη: οι 27 της ΕΕ, η Ισλανδία, η Νορβηγία, το Λιχτενστάιν, η Μεγάλη Βρετανία, το Ισραήλ, η Τουρκία, οι 6 υποψήφιες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, οι Τρείς (Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία) που έχουν αιτηθεί να γίνουν μέλη, αλλά και η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν.

Ουσιαστικά, πρόκειται για όλα τα κράτη της Ευρώπης, πλην Ρωσίας και Λευκορωσίας.

Έχει εξάλλου γίνει από την αρχή σαφές ότι η ΕΠΚ είναι ένα καθαρά διακυβερνητικό σχήμα που δεν θα έχει καμία σχέση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς (Επιτροπή, Συμβούλιο και Κοινοβούλιο).

Η προέλευση της ιδέας είναι μια πρόταση του Φρανσουά Μιτεράν, το 1989, με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, για μια ευρωπαϊκή συνομοσπονδία που θα είχε ως στόχο ένα πολιτικό πλαίσιο πέραν της κλειστής λέσχης της ΕΕ, το οποίο θα μπορούσε να τους συμπεριλάβει όλους, χωρίς αποκλεισμούς.

Με πρωτοβουλία της Γαλλίας η Σύνοδος της Πράγας επικεντρώθηκε κυρίως στην Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και τις γεωπολιτικές προκλήσεις, χωρίς να απορρίπτονται και άλλες θεματικές για το μέλλον, όπως κοινωνικά και οικονομικά προγράμματα. Ουσιαστικά το μήνυμα ήταν ότι η ΕΕ μπορεί να συζητήσει με τους γείτονες της για την σταθερότητα και ασφάλεια και να τους προσφέρει ένα πλαίσιο ασφάλειας αλλά και στρατιωτική βοήθεια.

Το ερώτημα όμως είναι ένα: μήπως η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί έναν τρόπο να αποφύγει η ΕΕ να προχωρήσει με τη διεύρυνση, προσφέροντας στις υποψήφιες χώρες εγγύτητα με τα κέντρα αποφάσεων και κάποιας μορφής συνεργασία; Η Γαλλία έτσι και αλλιώς τα τελευταία χρόνια έκανε ότι μπορούσε να κλείσει το δρόμο των Δυτικών Βαλκανίων προς την Ευρώπη και ο Μακρόν επανειλημμένως είχε πει ότι η αέναη διεύρυνση της Ένωσης πρέπει να λάβει τέλος.

Το πρόβλημα δεν είναι φυσικά η Τουρκία, της οποίας η ενταξιακή προοπτική υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Το πρόβλημα είναι οι 6 χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που περιμένουν για χρόνια να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη και βλέπουν συνέχεια να αλλάζουν οι προϋποθέσεις και οι κανόνες του παιχνιδιού. Όταν μάλιστα η Ουκρανία και η Μολδαβία απέκτησαν το καθεστώς υποψήφιας χώρας, η ενταξιακή προοπτική των Βαλκανικών χωρών έμοιαζε να μακραίνει ακόμη περισσότερο. Ο κίνδυνος είναι το ευρύχωρο και χαλαρό σχήμα της ΕΠΚ να αποτελέσει μια εναλλακτική στην ενταξιακή προοπτική, παρά τις δηλώσεις από όλες τις πλευρές ότι πρόκειται για μια διαδικασία διαφορετική που με κανένα τρόπο δεν παρεμβαίνει στην προενταξιακή πορεία και τη δυναμική της διεύρυνσης.

Η χώρα μας θα έπρεπε να πάρει πρωτοβουλίες ώστε να διασφαλιστεί ότι ο δρόμος των Δυτικών Βαλκανίων προς την Ευρώπη είναι ανοιχτός. Ότι η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα δεν θα είναι ένας χώρος, να μου συγχωρεθεί η έκφραση- ‘παρκαρίσματος’ των υποψηφίων, που θα υποκαταστήσει την πλήρη ένταξη. Και με αυτό το μήνυμα θα έπρεπε να πάει στην Πράγα. Δυστυχώς, για την Κυβέρνηση του Κων. Μητσοτάκη τα Βαλκάνια είναι αόρατα. Η άρνηση της κυβέρνησης να στηρίξει στην πράξη τη Συμφωνία των Πρεσπών και να αναλάβει το διαμεσολαβητικό ρόλο με την ΕΕ που αντιστοιχεί στη χώρα, αδικεί την Ελλάδα, αδικεί και τα Βαλκάνια. Πρόκειται για μια χαμένη ευκαιρία που θα αναβάθμιζε τη χώρα και θα ενδυνάμωνε τις συμμαχίες της στην περιοχή. Ειδικά τώρα, που το έχει, λόγω Τουρκίας, περισσότερο ανάγκη από ποτέ.

(Η Μαριλένα Κοππά είναι Αναπλ. Καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Μέλος ΔΣ του ΙΔΙΣ)